Na stronie Rządowego Centrum Legislacji pojawiła się kolejna wersja projektu z dnia 27 lutego 2020 roku ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu oraz niektórych innych ustaw. Nowelizacja stanowi implementację Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/843 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniającej dyrektywę (UE) 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu oraz zmieniającej dyrektywy 2009/138/WE i 2013/36/UE.
Dyrektywa musi zostać zaimplementowana do krajowych porządków prawnych już niedługo, bo do dnia 3 grudnia 2020 roku. Tymczasem obecny projekt ustawy prowokuje pytania o sens niektórych regulacji, a na podmioty obowiązane nakłada dość uciążliwe obowiązki dodatkowe.
Dla przykładu, zmianie ma ulec art. 35 ustawy AML, który ma odtąd nakazywać stosowanie środków bezpieczeństwa finansowego („ŚBF”) także w sytuacji m.in. zmiany uprzednio ustalonych danych dotyczących klienta lub beneficjenta rzeczywistego. „Zmiany danych” nie zdefiniowano. Trzeba więc przyjąć, że nawet kosmetyczne zmiany jak np. zmiany adresu (lub usunięcie oczywistych omyłek) spowodują, że konieczna będzie ponowna weryfikacja klienta lub beneficjenta rzeczywistego. Odpowiedzi na pytanie o to, jakiego rodzaju zmiana danych uzasadnia ponowną weryfikację nie znajdziemy, niestety, w uzasadnieniu projektu ustawy.
Co więcej art. 43 ust. 4 w nowym brzmieniu nakaże instytucjom obowiązanym zintensyfikować ŚBF i wyjaśnić okoliczności m.in. w razie „ujawnienia” transakcji „skomplikowanych”. Niestety, nie wiadomo jakie transakcje, w ocenie projektodawcy, są „skomplikowane” oraz na czym polegać ma ich „ujawnienie”. Biorąc pod uwagę, że to same instytucje obowiązane określają skalę ryzyka transakcji, powstanie stan niepewności, ile zależy od nich samych, a co wynika z przepisów.
Kolejne trudności powstaną w związku z nowym art. 44a ustawy. Przepis ten nałoży na instytucję obowiązaną dodatkowe obowiązki związane z transakcjami przeprowadzanymi z udziałem uczestników mających siedzibę w państwie trzecim. Odtąd nie będzie wystarczyło stosowanie wzmożonych ŚBF, o jakich mowa w art. 44 ust. 1. Dodatkowo konieczne będzie: podjęcie dodatkowych czynności w ramach stosowanych wzmożonych ŚBF; wprowadzenie zintensyfikowanych obowiązków związanych z przekazywaniem informacji lub raportowaniem transakcji lub ograniczenie zakresu stosunków gospodarczych.
Szczególnie chłodno powitana zostanie zapewne zmiana art. 50 ustawy, którego ust. 1 zdanie drugie nakazuje bieżącą weryfikację i – w razie potrzeby – aktualizację wewnętrznej procedury AML instytucji obowiązanej. Dotąd ten uciążliwy obowiązek spotykał instytucje obowiązane raz na rok. Obecnie instytucje będą musiały bezustannie trzymać rękę na pulsie w zakresie aktualizacji procedur.
Do niechętnie przyjętych zmian zaliczony zostanie zapewne pkt 10 dodany do art. 50 ust. 2. Przepis wprowadzi obowiązek odnotowywania rozbieżności pomiędzy informacjami zgromadzonymi w CRBR (Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych) a informacjami uzyskanymi o beneficjencie rzeczywistym od samego klienta. W praktyce będzie się to sprowadzało do weryfikowania czy klienci umieścili w CRBR poprawne dane. Nie sposób nie ulec wrażeniu, że jest to próba przerzucenia obowiązku weryfikowania CRBR z Państwa na uczestników obrotu. Warto wskazać, że zasady monitorowania tych rozbieżności (jak również zasady dokumentowania utrudnień stwierdzonych w związku z weryfikacją tożsamości beneficjenta rzeczywistego oraz czynności podejmowanych w związku z identyfikacją jako beneficjenta rzeczywistego osoby zajmującej wyższe stanowisko kierownicze) będą musiały znaleźć się w przyjętych i aktualizowanych procedurach.
Do ważnych zmian w kontekście funkcjonowania CRBR należy zaliczyć także dokonane w art. 58 pkt 5 ustawy poszerzenie katalogu podmiotów zobowiązanych do zgłaszania informacji do rejestru o: niektóre trusty, spółki partnerskie, europejskie zgrupowania interesów gospodarczych, spółki europejskie, spółdzielnie, spółdzielnie europejskie, stowarzyszenia podlegające wpisowi do KRS, fundacje. Art. 60a nałoży także na samych beneficjentów rzeczywistych obowiązek dostarczania dokumentów i informacji niezbędnych do prawidłowego zgłoszenia.
Warto na koniec odnotować, że nowela wydłuża termin przechowania danych osobowych w CRBR do 10 lat.
Nowelizacja rodzi wiele pytań o przejrzystość regulacji i obciążenie instytucji obowiązanych. Jak zawsze przy tego typu kompleksowych zmianach pojawią się wątpliwości dotyczące praktyki stosowania przepisów i ich egzekwowania przez organy nadzorujące. Pojawiają się także naturalne obawy, czy nowelizacja jest na tyle kompleksowa, że jednorazowo doprowadzi do zgodności z nową dyrektywą, czy też będziemy mieli do czynienia z kolejnymi zmianami. Tego ostatniego przedsiębiorcy z pewnością chcieliby uniknąć.
