W sytuacji, gdy instytucja obowiązana niedopełnia obowiązków wynikających z ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (dalej: „UAML”), może zostać obciążona karą administracyjną. Należy nadmienić, iż ewentualna kara grozi nie tylko samej instytucji obowiązanej, ale także członkom jej zarządu, kadrze kierowniczej wyższego szczebla (w rozumieniu art. 6 UAML), a także pracownikom zajmującym kierownicze stanowisko, których zakres odpowiedzialności obejmuje zapewnianie zgodności działalności instytucji obowiązanej oraz jej pracowników i innych osób wykonujących czynności na rzecz tej instytucji obowiązanej z przepisami ustawy (art. 8 UAML).
Przesłanki nałożenia kary administracyjnej zostały szczegółowo określone w art. 147 – 149 UAML, a do najbardziej powszechnych zalicza się:
- niesporządzanie oceny ryzyka związanego z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu odnoszącego się do działalności instytucji obowiązanej oraz niedopełnienie obowiązku jej aktualizacji, która to powinna być sporządzana nie rzadziej niż co 2 lata,
- niestosowanie środków bezpieczeństwa finansowego, w tym między innymi rozpoznania ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu przez instytucję obowiązaną w odniesieniu do stosunków gospodarczych, instytucji obowiązanej, czy transakcji okazjonalnych,
- niewdrożenia wewnętrznej procedury anonimowego zgłaszania naruszeń przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu,
- nieprzekazania zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu,
- niedopełnianie obowiązków informacyjnych.
Kary administracyjne nakładane są w drodze decyzji przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej, Prezesa Narodowego Banku Polskiego oraz Komisję Nadzoru Finansowego. Przy nakładaniu kary organ uprawniony uwzględnia czynniki wpływające na wymiar kary, w tym m.in. wagę naruszenia i czas jego trwania, możliwości finansowe instytucji obowiązanej, skalę korzyści osiągniętych przez podmiot, straty poniesione przez osoby trzecie w związku z naruszeniem, stopień współpracy instytucji obowiązanej z właściwymi organami w sprawach przeciwdziałania praniu pieniędzy, a także okoliczność, czy podmiot dopuścił się uprzednio naruszeń przepisów UAML.
Katalog kar administracyjnych ma charakter zamknięty, a są nimi:
- publikacja informacji o instytucji obowiązanej oraz zakresie naruszenia przepisów ustawy przez tę instytucję w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych (co wiąże się ryzykiem utraty reputacji przez instytucję obowiązaną, co z kolei może wpłynąć negatywnie na jej pozycję na rynku),
- nakaz zaprzestania podejmowania przez instytucję obowiązaną określonych czynności,
- cofnięcie koncesji lub zezwolenia albo wykreślenie z rejestru działalności regulowanej,
- zakaz pełnienia obowiązków na stanowisku kierowniczym przez osobę odpowiedzialną za naruszenie przez instytucję obowiązaną przepisów ustawy, przez okres nie dłuższy niż rok,
- kara pieniężna (do wysokości dwukrotności osiągniętej korzyści lub unikniętej straty, przy czym maksymalna wysokość kary pieniężnej to 1.000.000 euro). W przypadku instytucji obowiązanych będących bankami, instytucjami kredytowymi, spółdzielczymi kasami oszczędnościowo-kredytowymi, krajowymi instytucjami płatniczymi, małymi instytucjami płatniczymi, firmami inwestycyjnymi i pozostałymi podmiotami, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1-5, 7-11, 24 i 25 UAML, kara pieniężna jest wyższa i wynosi odpowiednio do 5.000.000 euro (albo do wysokości 10% obrotu wykazanego w ostatnim zatwierdzonym sprawozdaniu finansowym) dla osób prawnych oraz do wysokości 20 868 500 zł w przypadku osób fizycznych.
W uzasadnionych przypadkach, gdy (i) waga naruszenia jest znikoma, a instytucja obowiązana zaprzestała naruszeń lub (ii) inny uprawniony organ administracji publicznej za to samo zachowanie nałożył już na instytucję obowiązaną karę lub instytucja obowiązana została prawomocnie ukarana za wykroczenie lub wykroczenie skarbowe lub prawomocnie skazana za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe i uprzednia kara spełnia cele, dla których miałaby być nałożona kara administracyjna, powyżej wskazane organy mogą odstąpić od nałożenia takiej kary administracyjnej. Następuje to w drodze decyzji i jest uprawnieniem, a nie obowiązkiem organu.
Szczególną uwagę należy zwrócić na ciążący na spółkach handlowych obowiązek zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych i ich aktualizacji w terminie 7 dni od dnia wpisu do KRS lub dokonania zmiany danych. Do tej pory, powyższym obowiązkiem nie były objęte spółki partnerskie i spółki publiczne (w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych). Nowelizacja UAML rozszerza krąg podmiotów zobowiązanych do zgłaszania zmian w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych (dalej: „CRBR”) właśnie o dotychczas pominięte spółki partnerskie, a także inne podmioty, jak europejskie zgrupowania interesów gospodarczych, spółki europejskie, spółdzielnie, w tym spółdzielnie europejskie, stowarzyszenia podlegające wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego oraz fundacje. Do powyższej listy należy także włączyć powiernika (lub osobę o stanowisku równoważnym) trustu (i) mającego miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub (ii) nawiązującego stosunki gospodarcze lub nabywającego nieruchomość na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w imieniu lub na rzecz trustu. Kara pieniężna wynosi w tym wypadku do 1.000.000 zł.
Nowelizacja UAML wprowadza art. 60a, zgodnie z którym beneficjent rzeczywisty, który nie dostarczył instytucji obowiązanej wszystkich informacji oraz dokumentów niezbędnych do zgłoszenia/aktualizacji do CRBR, podlega karze pieniężnej do wysokości 50.000 zł. Nowe przepisy UAML przewidują także karę pieniężną w wysokości do 100.000 zł dla podmiotów (i) prowadzących działalność na rzecz spółek lub trustów, bez uzyskania stosownego wpisu do rejestru takiej działalności oraz (ii) prowadzących działalność w zakresie walut wirtualnych bez uprzedniego uzyskania wpisu do odpowiedniego rejestru.
UAML dopuszcza nakładanie kar na osoby pełniące funkcje zarządcze w instytucjach obowiązanych, tj. członków kadry kierowniczej wyższego szczebla (art. 6 UAML), osoby odpowiedzialnej za wdrażanie obowiązków określonych w ustawie (art.7 UAML) oraz pracownika odpowiedzialnego za nadzór nad zgodnością działalności instytucji obowiązanej z przepisami (art. 8 UAML). Wskazane powyżej osoby fizyczne mogą zostać obciążone karą pieniężną do wysokości do 1.000.000 zł wówczas, gdy stwierdzone zostanie naruszenie, przez instytucję obowiązaną którą zarządzają, obowiązków określonych w art. 147 i 148 UAML.
UAML reguluje także kwestię odpowiedzialności karnej, która zostanie poruszona w odrębnym artykule.
