Unijna Rada do spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Ochrony Konsumentów przyjęła na posiedzeniu w dniu 11 marca 2024 r. dyrektywę o pracy platformowej.
Celem nowych przepisów jest polepszenie sytuacji osób pracujących za pośrednictwem platform internetowych. Nowe przepisy obejmą kurierów, osoby dostarczając jedzenie i zakupy oraz taksówkarzy, ale także programistów, tłumaczy czy projektantów. Szacuje się, że w Unii Europejskiej pracę za pośrednictwem platform cyfrowych świadczy 28 milionów ludzi, a w 2025 roku liczba ta może wzrosnąć niemal dwukrotnie.
Co nowe przepisy będą oznaczać dla przedsiębiorstw, które oferują pracę za pośrednictwem platform i aplikacji internetowych oraz dla samozatrudnionych?
Czym jest praca platformowa?
Praca platformowa polega na tym, że za pomocą aplikacji lub strony internetowej dochodzi do połączenia usługobiorcy (zamawiającego usługę) i usługodawcy (osoby, która daną usługę zrealizuje). Praca platformowa nie jest uregulowana przepisami, lecz wykształciła się jako praktyka rynkowa będąc efektem transformacji cyfrowej na rynkach pracy.
Znaczna większość pracowników platformowych w Unii Europejskiej to osoby samozatrudnione. Przedsiębiorcy opierający swoją działalność na pracownikach platformowych wskazują, że osoby te są niezależne co do tego, kiedy i w jakim wymiarze będą świadczyć usługi. Z drugiej strony, pracownicy platformowi są często kontrolowani przez platformę, podporządkowani określonym zasadom świadczenia i usług i rozliczani za pośrednictwem platformy. W efekcie charakter ich współpracy z podmiotem zarządzającym platformą przypomina zatrudnienie, lecz są oni pozbawieni praw i przywilejów związanych z ich rzeczywistym statusem.
Przedsiębiorstwa, które opierały swoją działalność na pracy platformowej tj. oferowały zatrudnienie nie nazywając go zatrudnieniem, szybko zyskały przewagę konkurencyjną na rynku europejskim, gdyż nie ponosiły typowych kosztów związanych z zatrudnianiem pracowników czy to w ramach stosunku pracy, czy umów zlecenia. Z drugiej strony, takie działania wywołały liczne głosy krytyczne- zarówno pracowników platformowych, jak i pozostałych przedsiębiorców.
Dostrzegając narastający problem pracy platformowej Unia Europejska przyjęła dyrektywę, która ma na celu uregulowanie sytuacji pracowników platformowych na jednakowych zasadach i ustabilizowania europejskiego runku pracy.
Co zmieni dyrektywa?
Definicja pracy platformowej
Dyrektywa wprowadza definicję pracy platformowej, za którą uważa się: „każdą pracę organizowaną za pośrednictwem cyfrowej platformy pracy i wykonywaną w Unii przez osobę fizyczną na podstawie stosunku umownego między cyfrową platformą pracy lub pośrednikiem a osobą fizyczną, niezależnie od tego, czy istnieje stosunek umowny między osobą fizyczną lub pośrednikiem a usługobiorcą”.
Domniemanie zatrudnienia
Dyrektywa ustanawia domniemanie zatrudnienia między pracownikiem a platformą cyfrową w ramach której odbywa się świadczenie pracy. Oznacza to, że pracownik platformowy zostanie automatycznie uznany za zatrudnionego na podstawie umowy o pracę, jeżeli warunki jego współpracy w ramach platformy spełniają co najmniej dwa spośród pięciu kryteriów:
- rzeczywiste określanie lub ustalanie górnych limitów wynagrodzenia;
- zobowiązanie do przestrzegania określonych zasad dotyczących wyglądu, postępowania wobec odbiorcy usługi lub wykonania pracy;
- nadzorowanie wykonania pracy lub weryfikowanie jakości wyników pracy;
- ograniczanie swobody organizowania pracy: w szczególności swobody wyboru godzin pracy lub okresów nieobecności, przyjmowania i odrzucania zadań oraz korzystania z podwykonawców lub zastępców;
- ograniczenie możliwości rozbudowy bazy klientów lub wykonywania pracy na rzecz osób trzecich.
Przejrzyste algorytmy
Pracownicy platformowi będą mieli prawo uzyskać informacje o algorytmach stosowanych przez platformy i ich kluczowych cechach. Celem tej regulacji jest uzyskanie przez pracowników platformowych przejrzystych informacji w jaki sposób podejmowane są decyzje związane z ich zatrudnieniem, dotyczące zasad ich wynagradzania, przyznawania premii, rozdzielania zadań i dostępu do zleceń czy stosowania ewentualnych sankcji wobec pracowników.
Pracownicy platformowi uzyskają także ważne uprawnienie do kwestionowania decyzji, które zostały podjęte w sposób zautomatyzowany.
Co także istotne, cyfrowe platformy pracy będą miały obowiązek regularnej weryfikacji wpływu działania algorytmów na warunki pracy zatrudnionych osób.
Co oznacza to dla cyfrowych platform pracy?
Po wejściu w życie dyrektywy kraje członkowskie Unii Europejskiej będą miały dwa lata na jej wdrożenie.
Ciężar dostosowania się do nowych przepisów będzie spoczywał głównie na przedsiębiorcach opierających swoją działalność na pracy platformowej.
Nowe obowiązki informacyjne i weryfikacyjne wobec pracowników platformowych oraz możliwość podważania decyzji zautomatyzowanych będą wymagały dostosowania funkcjonalności platform cyfrowych i zatrudnienia dodatkowej kadry.
Najbardziej kontrowersyjną i budzącą obawy przedsiębiorców regulacją jest wprowadzenie domniemania istnienia stosunku pracy pracownika platformowego. Co ważne, to na przedsiębiorcy zatrudniającym w ramach platformy będzie spoczywał obowiązek wykazania, że relacja, która łączy go z pracownikiem platformowym nie jest stosunkiem pracy. Powyższe może oznaczać wzrost liczby spraw sądowych o ustalenie istnienia stosunku pracy.
