Europejski nakaz aresztowania (ENA) oraz Europejski Nakaz Dochodzeniowy (END) są środkami prawnymi stanowiącymi podstawę unijnej współpracy sądowej w toku postępowania karnego.
ENA pozwala na szybkie ściągnięcie do kraju lub wydanie za granicę oskarżonych o przestępstwa, a END na szybkie przeprowadzenie czynności dowodowej lub uzyskanie dowodu, który znajduje się lub może zostać przeprowadzony na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej.
Stosowanie tych środków cieszy się dużą popularnością przez organy ścigania w Polsce i w Unii Europejskiej.
Czym jest europejski nakaz aresztowania?
Europejski nakaz aresztowania jest decyzją sądową, wydaną przez państwo członkowskie Unii Europejskiej w celu aresztowania i przekazania przez inne państwo członkowskie osoby, której wniosek dotyczy w celu przeprowadzenia postępowania karnego lub wykonania kary pozbawienia wolności bądź środka zabezpieczającego.
Organem uprawnionym do występowania do państw członkowskich UE o aresztowanie i przekazanie osoby ściganej na podstawie ENA jest właściwy miejscowo sąd okręgowy, na wniosek prokuratora danego państwa członkowskiego.
Przesłanką faktyczną wydania ENA jest, zgodnie z art. 607a KPK, podejrzenie, że osoba ścigana za przestępstwo popełnione na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przebywa na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej (tzw. państwa wykonania nakazu).
Wydanie ENA jest niedopuszczalne jeśli nie wymaga tego interes wymiaru sprawiedliwości oraz gdy w związku z prowadzonym przeciwko osobie ściganej postępowaniem karnym o przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności do roku oraz w celu wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonej w wymiarze do 4 miesięcy albo innego środka polegającego na pozbawieniu wolności na czas nie przekraczający 4 miesięcy.
Na postanowienie sądu okręgowego w przedmiocie ENA, wydane na podstawie art. 607a KPK, zażalenie nie przysługuje.
Wykonanie ENA należy zatem kwestionować w państwie jego wykonania. Natomiast, w Polsce istnieje możliwość kwestionowania decyzji stanowiącej podstawę wydania ENA, którą jest najczęściej postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania.
Decyzję o przekazaniu osoby ściganej podejmuje organ sądowy państwa wykonującego nakaz.
Polska wnioskuje o przekazanie osób na podstawie ENA w sprawach dotyczących wszelkich typów przestępstw z kodeksu karnego.
Czym jest europejski nakaz dochodzeniowy?
Jest to decyzja sądu albo prokuratora lub innego organu dochodzeniowego wydana z urzędu lub na wniosek strony, obrońcy lub pełnomocnika, w razie konieczności przeprowadzenia lub uzyskania dowodu, który znajduje się lub może zostać przeprowadzony na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej.
W drodze END wykonana może być każda czynność dochodzeniowa.
Warto nadmienić, iż w drodze END możliwe jest także przesłuchanie świadka, podejrzanego czy oskarżonego, który przebywa na terytorium innego państwa UE, w warunkach wolnościowych, bez konieczności stawiennictwa lub przetransportowania tej osoby do Polski.
Organy ścigania celem przeprowadzenia czynności z podejrzanym lub oskarżonym znacznie chętniej wydają ENA niż END, dlatego ważny jest udział obrońcy i złożenie odpowiednich wniosków w toku postępowania karnego.
Na postanowienie w przedmiocie wydania END zażalenie nie przysługuje, chyba że przepis szczególny dotyczący czynności wskazanej w END stanowi inaczej.
Podsumowanie
Praktyka pokazuje, iż polskie organy ścigania chętniej wydają ENA, chociaż wydanie END wobec osoby przebywającej za granicą często mogłoby okazać się wystarczające.
Skuteczność obu środków prawnych jest wysoka, nie mniej stosowanie ENA bywa nadużywane przez organy ścigania, które sięgają po ENA często również w drobnych sprawach.
Od wydania ENA do czasu zatrzymania ściganego i przetransportowania ściganego do Polski mija stosunkowo niedużo czasu, w zależności od państwa wykonującego ENA, co jednak z reguły odbywa się szybko.
Dlatego szczególnie ważna jest pomoc obrońcy, który zweryfikuje stosowane przez organy środki, możliwości ich wdrożenia i wykonania oraz może podjąć kroki celem ich uchylenia lub zmiany.
Celem ochrony praw osób ściganych i poszukiwanych ENA konieczna jest także współpraca z organami oraz obrońcami zarówno w Polsce, jak i za granicą.
Ważne jest także zadbanie, aby na poczet orzeczonej lub wykonywanej kary pozbawienia wolności zaliczony został prawidłowo okres faktycznego pozbawienia wolności w państwie wykonania ENA w związku z przekazaniem osoby ściganej.
Wszelkie informacje dotyczące opisanych wyżej zagadnień wyjaśnią szerzej nasi prawnicy specjalizujący się w prawie karnym.
