Sąd Najwyższy uchwałą z 2023 roku rozwiązał dość niejasną kwestię dotyczącą roszczeń osób prawnych o zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych. Ta zmiana interpretacji prawnej otwiera nowy rozdział dla podmiotów prawnych, które doznały uszczerbku na swoich dobrach osobistych, np. poprzez naruszenie dobrego imienia w Internecie.
Uchwała stanowi, że „Spółka może żądać od podmiotu, który naruszył jej dobra osobiste, zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę”. Jednoznaczne stanowisko Sądu Najwyższego, nie tylko pozwala na wyjaśnienie prawnych zawiłości, ale także uprawnia osoby prawne do dochodzenia zadośćuczynienia za szkody powstałe w ich dobrach niematerialnych.
Czy osoba prawna posiada dobra osobiste?
Dla osób prawnych, a w szczególności spółek prowadzących działalność gospodarczą ważnym elementem zarządzania biznesem są dobra osobiste, bezpośrednio połączone zarówno ze sferą wizerunkową, jak i materialną.
Czym są jednak dobra osobiste osoby prawnej? Orzecznictwo wskazuje, że to niemajątkowe wartości, które umożliwiają działanie osoby prawnej zgodnie z jej zakresem. Wśród nich warto wymienić:
- nazwę,
- firmę,
- wolność prowadzenia działalności statutowej,
- renomę,
- dobre imię (inaczej goodwill).
Jakie są przykłady naruszenia dóbr osobistych osób prawnych?
Jakie działania osoba prawna może więc uznać za naruszające jej dobro? Przykładowo jest to publikacja treści, która podważałyby jej wiarygodność, albo wskutek której doszłoby do naruszenia wizerunku spółki. To bardzo istotna kwestia, szczególnie w dobie wciąż rozwijających się mediów społecznościowych.
Wiele przedsiębiorstw decyduje się na prowadzenie działań marketingowych za pomocą takich kanałów komunikacji jak Twitter, Facebook, LinkedIn, czy Instagram. To wygodne i skuteczne narzędzie, ale jednocześnie niesie ze sobą pewne ryzyko. Przedsiębiorcy są zdecydowanie bardziej narażeni na utratę dobrego mienia, czy renomy.
Czym jest krzywda osoby prawnej?
Rozstrzygająca interpretacja Sądu Najwyższego pozwala osobom prawnym na żądanie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę niemajątkową. Wówczas działania naruszającego doprowadzają do utrudnień lub uniemożliwienia prowadzonej dotychczas działalności w odpowiedni sposób.
W tym kontekście warto zastanowić się, czym jest krzywda? W uzasadnieniu uchwały wyjaśniono, że jest to uszczerbek niemajątkowy, będący następstwem naruszenia dobra osobistego osoby prawnej.
Kluczowymi czynnikami przy ocenie takich okoliczności będą wówczas m.in. rodzaj prowadzonej działalności, rodzaj naruszonego dobra osobistego, powód naruszenia dobrego imienia, okoliczność czyje dobro osobiste zostało naruszone, czy doszło do istotnego ograniczenia w działalności jednostki organizacyjnej, jaka jest skala tego naruszenia.
Jakie są 4 środki ochrony dóbr osobistych osób prawnych?
Zgodnie z art. 43 KC, przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych. Oznacza to, że przedsiębiorstwa, czy określone wyodrębnione prawnie jednostki organizacyjne, mogą dochodzić swoich praw, tak samo jak osoby fizyczne. Wówczas w przypadku naruszenia dobra osobistego, osobie prawnej przysługuje roszczenie m.in. zadośćuczynienia pieniężnego.
Gdy rozważamy nad ochroną dóbr osobistych osób prawnych, kluczowy okazuje się kodeks cywilny i zawarty w nim art. 448 § 1, w którym ustawodawca wskazał na 4 przysługujące środki ochrony:
- Zaniechanie i usunięcie skutków naruszenia - za pomocą roszczeń niemajątkowych przewidziane są działania, które polegają na przywróceniu stanu sprzed naruszenia oraz całkowitemu zaprzestaniu kolejnych takich działań.
- Zadośćuczynienie pieniężne- zapłata zadośćuczynienia za doznaną krzywdę nie ma na celu zapewnienia satysfakcji osoby prawnej czy wyrównania krzywdy, lecz ochronę obiektywnie rozumianych interesów związanych z jej dobrami osobistymi.
- Zapłata odpowiedniej sumy na cel społeczny - osobie prawnej przysługują także wskazane roszczenia majątkowe. Celem jest nałożenie kary na naruszającego oraz wykazanie dezaprobaty za podejmowane działania.
- Odszkodowanie z tytułu szkody majątkowej wynikłej z naruszenia dobra osobistego - jeśli w wyniku naruszenia dóbr osobistych firma poniosła konkretne straty finansowe, wówczas osoba prawna może domagać się odszkodowania pokrywającego te straty. Może to obejmować utracone zyski, koszty naprawienia wizerunku firmy, czy inne bezpośrednie wydatki związane z naruszeniem.
Mimo tego, że osoba prawna nie odczuwa bólu emocjonalnego, czy cierpienia jak osoba fizyczna, to nadal ma prawo do ochrony dóbr osobistych takich jak własna tożsamość, czy interesy na rynku. Podkreśla to Sąd Najwyższy we wskazanej uchwale, a także obowiązujące przepisy kodeksu cywilnego.
Warto się jednak zastanowić czy ustanowione środki adekwatnie chronią interesy firm w przypadku naruszenia ich dóbr osobistych?
Działania prewencyjne jako fundament ochrony dóbr osobistych osoby prawnej
Dobra osobiste osób prawnych mogą być chronione nie tylko poprzez działania reaktywne. Istnieje także szerokie spektrum działań prewencyjnych.
Jakie to są działania? Osoby prawne mogą zwiększyć swoją odporność na potencjalne naruszenia poprzez systematyczne monitorowanie Internetu i mediów społecznościowych w celu wczesnego wykrywania i usunięcia krytycznej opinii.
Warto także inwestować w budowanie silnych relacji z klientami oraz transparentność działań, co może minimalizować ryzyko wystąpienia naruszeń w przypadku osób prawnych. Ponadto firmy powinny regularnie prowadzić szkolenia dla swoich pracowników z zakresu zarządzania kryzysowego i etyki zawodowej. Pomoże to przygotować organizację do skuteczniejszego reagowania w przypadkach naruszenia ich dobrego imienia.
Strategie prawne i PR-owe w ochronie reputacji
W momencie zaistnienia naruszenia dóbr osobistych kluczowe staje się szybkie i skoordynowane działanie zarówno na płaszczyźnie prawnej, jak i komunikacyjnej. Osoba prawna powinna rozważyć przygotowanie wcześniejszych strategii odpowiedzi, które łączą działania prawne z kampaniami PR-owymi.
Na przykład, oprócz skierowania sprawy do sądu w sprawie zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę czy usunięcia szkodliwych treści, warto równolegle pracować nad pozytywnymi komunikatami, które mogą zostać szybko rozpowszechnione w mediach i Internecie.
Pomoże to przeciwdziałać negatywnym wpływom na wizerunek firmy. Utrzymanie otwartego i uczciwego dialogu z kontrahentami, może znacznie przyczynić się do odbudowy zaufania i utrzymania stabilnej pozycji rynkowej firmy.
Jakie są skutki uchwały Sądu?
Orzecznictwo Sądu Najwyższego rzuca nowe światło na ochronę dóbr osobistych osób prawnych. Ponadto warto podkreślić, że realizowanie ochrony dóbr osobistych jedynie za pomocą środków niemajątkowych tj. zaniechania i usunięcia skutków naruszenia, bywa niewystarczające i często ma charakter iluzoryczny.
Powyższe potwierdza, że w rezultacie osobom prawnym korzystanie z przysługujących roszczeń majątkowych, takich jak zadośćuczynienie pieniężne, odszkodowanie, czy zapłata na cele społecznie użytecznej działalności, może nie tylko efektywnie naprawić poniesione szkody za doznaną krzywdę, ale także zniechęcić potencjalnych naruszycieli do przyszłych działań.
Uchwała Sądu Najwyższego stanowi ważny krok w kierunku zapewnienia pełnej i skutecznej ochrony prawnej dla osób prawnych, które narażone są na różnego rodzaju naruszenia ich dóbr osobistych.
Potrzebujesz pomocy w ochronie prawnej swojej firmy? Jeśli Twoje przedsiębiorstwo doświadczyło naruszenia dóbr osobistych i potrzebujesz fachowego doradztwa, skontaktuj się z nami pod adresem: info@dudkowiak.com.
