Konwencja CITES to międzynarodowa umowa mająca na celu ochronę dzikiej fauny i flory poprzez regulowanie handlu międzynarodowego dzikimi zwierzętami i roślinami oraz ich częściami i produktami. CITES jest skrótem od Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora, czyli Konwencji o Międzynarodowym Handlu Gatunkami Zagrożonymi Wyginięciem. Została ona sporządzona w Waszyngtonie dnia 3 marca 1973 roku.
Konwencja CITES w praktyce – regulacje
Omawiana konwencja została podpisana 30 lat temu i obecnie zrzesza 183 państwa. Konwencja ta została opracowana w odpowiedzi na rosnące zaniepokojenie dotyczące globalnego handlu dzikimi zwierzętami i roślinami oraz wzrostu zagrożenia dla gatunków zagrożonych wyginięciem. Celem CITES jest zapewnienie zrównoważonego i kontrolowanego handlu dzikimi zwierzętami i roślinami, który nie wpłynie negatywnie na ich przetrwanie.
Konwencja CITES dzieli gatunki na trzy załączniki, zależnie od stopnia zagrożenia wyginięciem. Załącznik I obejmuje gatunki najbardziej zagrożone wyginięciem, takie jak tygrysy, słonie i wielbłądy dwugarbne, a ich handel jest surowo ograniczony. Załącznik II obejmuje gatunki, które nie są jeszcze zagrożone wyginięciem, ale handel nimi może do tego doprowadzić, a ich handel jest kontrolowany i ograniczony. Załącznik III obejmuje gatunki, których handel jest regulowany przez pojedyncze kraje członkowskie.
Członkowie Konwencji CITES mają obowiązek monitorować handel dzikimi zwierzętami i roślinami na swoim terytorium, zapewnić skuteczną ochronę gatunków objętych konwencją oraz wdrożyć sankcje wobec osób łamiących jej postanowienia. CITES również zachęca do współpracy międzynarodowej w celu zapobiegania nielegalnemu handlowi dzikimi zwierzętami i roślinami.
Zezwolenia na gruncie konwencji
Kluczowe na gruncie wskazanej konwencji są kwestie związane z wydawaniem przez państwa-strony Konwencji pozwoleń na handel dzikimi zwierzętami. Wnioski o zezwolenie na handel dzikimi zwierzętami i roślinami objętymi Konwencją CITES muszą być bowiem zgłaszane przez przedstawicieli państw członkowskich i są oceniane pod kątem zgodności z postanowieniami konwencji. W niektórych przypadkach, takich jak wywożenie lub przywożenie żywych zwierząt i roślin, wnioski muszą być zatwierdzone przez władze państwa, z którego pochodzi dany gatunek. Często otrzymanie pozwolenia jest procesem skomplikowanym, czasochłonnym i wymaga spełnienia wielu warunków.
Wnioski o pozwolenie na handel dzikimi zwierzętami i roślinami w konwencji CITES muszą być złożone przez osoby lub firmy, które chcą kupić, sprzedać, wywozić lub przywozić gatunki objęte konwencją. Wniosek musi zawierać wiele informacji, takich jak nazwa gatunku, ilość, pochodzenie i cel transakcji. Wnioski muszą być złożone do władz kraju, w którym transakcja ma zostać przeprowadzona, a następnie przesłane do sekretariatu CITES. Wniosek jest następnie oceniany przez państwa członkowskie, które decydują, czy transakcja jest zgodna z postanowieniami konwencji. W przypadku gatunków znajdujących się w załączniku I, pozwolenie na handel jest wydawane tylko w bardzo wyjątkowych okolicznościach, na przykład w celu ratowania gatunku przed całkowitym wyginięciem.
Zasadą jest, że aby wprowadzić okazy dzikich zwierząt i roślin do Unii Europejskiej, konieczne jest uzyskanie zezwolenia na przywóz wydanego przez organ administracyjny państwa członkowskiego przeznaczenia. Zezwolenie jest wymagane tylko dla gatunków zawartych w załącznikach A i B do Rozporządzenia Rady (WE) Nr 338/97 z dnia 9 grudnia 1996 r. w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi. W granicznym urzędzie celnym należy przedstawić zezwolenie na przywóz, które jest niezbędne do przeprowadzenia kontroli.
Przywożąc zwierzęta żywe z załączników A i B, takie jak ssaki, ptaki, gady i płazy, należy je zgłosić do rejestru zwierząt egzotycznych w starostwie powiatowym właściwym dla miejsca przetrzymywania lub hodowli. Wraz z zgłoszeniem należy przedstawić dokumenty legalności pochodzenia okazów. Obowiązek zgłoszenia zwierzęcia do rejestru lub wykreślenia z niego powstaje w momencie nabycia lub zbycia, przywozu do kraju lub wywozu za granicę, wejścia w posiadanie, utraty lub śmierci. Wniosek o dokonanie wpisu lub wykreślenia z rejestru należy złożyć do właściwego starosty w ciągu 14 dni od dnia powstania tego obowiązku.
W tym zakresie przewidywane są także pewne wyjątki – wymogi te nie są stosowane m.in. do ogrodów zoologicznych, czasowego przetrzymywania zwierząt w celu leczenia i rehabilitacji oraz innych. W Polsce kluczowe znaczenie w tym kontekście posiada także polska ustawa o ochronie przyrody.
Kary za naruszenia na gruncie konwencji
W razie zaś dokonania naruszeń, z tego tytułu rożnego rodzaju podmiotom mogą grozić kary. Zgodnie z Konwencją CITES, za złamanie jej postanowień mogą być wymierzone kary finansowe oraz sankcje karno-administracyjne. Kary te są ustalane przez państwa sygnatariusze na podstawie ich własnych przepisów prawnych. Kary finansowe mogą wynosić od kilku tysięcy do kilku milionów euro, w zależności od stopnia naruszenia i wielkości szkody wyrządzonej dla gatunków dzikiej fauny i flory. Ponadto, organizacje lub osoby, które łamią postanowienia konwencji, mogą zostać pozbawione licencji i zezwoleń na prowadzenie działalności związanej z handlem dzikimi zwierzętami i roślinami. Sankcje karno-administracyjne obejmują karę grzywny, pozbawienie wolności lub utratę praw do prowadzenia działalności gospodarczej związaną z handlem dzikimi zwierzętami i roślinami.
Podsumowanie
Reasumując, konwencja CITES odegrała kluczową rolę w ochronie dzikich zwierząt. Zawiera ona szereg postanowień dotyczących udzielania zezwoleń na handel dzikimi zwierzętami. W celu otrzymania pozwolenia na handel dzikimi zwierzętami i roślinami, wnioskodawca musi spełnić wiele wymogów, takich jak posiadanie ważnego dokumentu poświadczającego pochodzenie gatunku, zapewnienie właściwych warunków transportu i przetrzymywania zwierzęcia, a także złożenie zabezpieczenia finansowego na wypadek, gdyby transakcja została unieważniona.
W mojej ocenie pozwolenie na handel dzikimi zwierzętami i roślinami w konwencji CITES jest kluczowym narzędziem w ochronie zagrożonych gatunków i zapobieganiu nielegalnemu handlowi. Dzięki temu wymogowi państwa członkowskie są w stanie kontrolować handel dzikimi zwierzętami i roślinami oraz zapobiegać wykorzystywaniu ich w nielegalnych praktykach, takich jak handel kością słoniową, skórami krokodyli czy też mięsem dzikich zwierząt.
