Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary z dnia 28 października 2002 roku określa zasady odpowiedzialności osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, którym odrębne przepisy przyznają zdolność prawną, za wyjątkiem Skarby Państwa, a także jednostek samorządu terytorialnego i ich związków.
Obecne przepisy są nieskuteczne
Resort sprawiedliwości przeprowadził analizę efektywności dotychczasowych regulacji i stwierdził, że ich skuteczność jest znikoma, a liczba spraw prowadzonych wobec podmiotów zbiorowych jest niewielka. Nieznaczna wysokość nakładanych kar w trybie tej ustawy świadczy o tym, że jej przepisy są stosowane głównie wobec małych podmiotów zbiorowych, co doprowadziło ministerstwo do wniosku, iż przyjęty w Polsce model odpowiedzialności podmiotów zbiorowych nie sprawdził się.
Treść proponowanych zmian
Autorzy projektu nowelizacji proponują następujące zmiany:
- wyeliminowanie tzw. prejudykatu, tj. uprzedniego skazania osoby fizycznej jako warunku odpowiedzialności podmiotu zbiorowego. Postępowanie wobec takiego podmiotu będzie mogło być prowadzone niezależnie od postępowania przeciwko działającej w jego imieniu osobie fizycznej;
- pociągnąć podmiot zbiorowy do odpowiedzialności będzie można nawet w przypadku kiedy tożsamość osoby fizycznej, będącej sprawcą czynu zabronionego, nie została ustalona;
- osobami, za czyny których podmiot ten ponosił będzie odpowiedzialność, będą przede wszystkim:
- członkowie organów podmiotu zbiorowego, jeżeli ich działania nie stanowią działania samego organu,
- pełnomocnicy, w tym prokurenci, oraz
- osoby będące pracownikami podmiotu zbiorowego
natomiast warunkiem odpowiedzialności za ich czyny będzie uzyskanie przez podmiot zbiorowy korzyści, choćby niemajątkowej, lub możliwość jej uzyskania;
- zwolnienie z odpowiedzialności podmiotu zbiorowego jest możliwe, jeśli pomimo wystąpienia nieprawidłowości wszystkie obowiązane organy i osoby uprawnione do działania w imieniu lub w interesie tego podmiotu zachowały należytą staranność wymaganą w danych okolicznościach,
w organizacji tego podmiotu oraz w nadzorze nad tą działalnością; - małe i średnie przedsiębiorstwa mają być wyeliminowane z zakresu podmiotowego ustawy, o ile spełniają przynajmniej jeden z warunków:
- zatrudniają w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych mniej niż 500 pracowników
albo, - osiągają roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 100 milionów euro;
- nakładane na podmioty kary pieniężne na podstawie przepisów ustawy przestaną być powiązane z wysokością przychodu takiego podmiotu. Jednocześnie planowane jest podniesienie dolnego progu zagrożenia karą do 10.000 zł oraz górnego progu do 30.000.000 zł;
- zamiast wcześniejszego katalogu czynów zabronionych mogących być podstawą odpowiedzialności podmiotów zbiorowych wprowadzona zostanie zasada odpowiedzialności za każde przestępstwo i przestępstwo skarbowe;
- projekt nie przewiduje prowadzenia postępowania przygotowawczego w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego. Postępowanie dowodowe w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego będzie się toczyło przed sądem bez poprzedzającego go postępowania przygotowawczego.
Planowany termin przyjęcia projektu przez Rade Ministrów to III kwartał 2022 roku.
Nasi prawnicy specjalizujący się w polskim prawie karnym gospodarczym udzielą Państwu konsultacji w zakresie odpowiedzialności karnej podmiotów zbiorowych przy prowadzeniu działalności gospodarczej w Polsce.
Zapraszamy do kontaktu: info@dudkowiak.com
