23 maja bieżącego roku Sejm przyjął długo oczekiwany projekt ustawy o ochronie sygnalistów, implementującej dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady UE.
Wprowadzenie tych przepisów w polskim systemie prawnym jest kluczowe dla ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa w związku z zatrudnieniem, działających w interesie publicznym.
Dlaczego wprowadzenie nowej ustawy jest tak ważne?
Do tej pory w Polsce brakowało kompleksowej regulacji chroniącej tzw. sygnalistów. Istniały jedynie fragmentaryczne regulacje, na przykład w Ustawie AML i Ordynacji podatkowej, które dotyczyły obowiązku zgłaszania schematów podatkowych.
Minister rodziny, pracy i polityki społecznej, Agnieszka Dziemianowicz-Bąk, podkreśliła podczas sejmowej debaty, że wprowadzenie ustawy jest konieczne nie tylko ze względu na zobowiązania unijne (dyrektywa powinna być wdrożona w Polsce do 17 grudnia 2021 roku), ale przede wszystkim z powodu potrzeby ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa.
Brak takich przepisów kosztował Polskę 7 mln euro ryczałtu oraz 40 tysięcy euro dziennych kar. Nowa ustawa ma na celu stworzenie systemu ochrony dla sygnalistów, którzy często narażeni są na działania odwetowe.
Kim są sygnaliści i dlaczego potrzebują ochrony?
Sygnalista to osoba zgłaszająca naruszenia prawa unii w związku z zatrudnieniem, działająca w interesie publicznym i dobrej wierze. Może to być:
- pracownik,
- były pracownik,
- funkcjonariusz,
- żołnierz zawodowy,
- zleceniobiorca,
- inny podmiot działający na podstawie umowy cywilnoprawnej,
- stażysta,
- wolontariusz.
Działania sygnalistów często wiążą się z ryzykiem mobbingu, utraty awansu czy premii, czemu przeciwdziałać ma ochrona sygnalistów zapewniona przepisami ustawy. Dzięki temu sygnalista będzie mógł zgłosić naruszenie prawa, kiedy zajdą uzasadnione podstawy, bez obawy o negatywne konsekwencje.
Jakie będą nowe uprawnienia sygnalistów?
Nowe przepisy przewidują, że sygnaliści, którzy doświadczyli działań odwetowych, będą mogli wystąpić o zadośćuczynienie lub odszkodowanie.
Rzecznik Praw Obywatelskich będzie odpowiedzialny za udzielanie pomocy sygnalistom, co zapewni im niezbędne wsparcie w kontekście związanym z naruszeniami prawa.
Nowe obowiązki dla pracodawców?
Ustawa o ochronie sygnalistów nakłada na pracodawców liczne obowiązki. Podmioty takie jak m.in. instytucje płatnicze oraz inne instytucje finansowe będą musiały wprowadzić odpowiednie procedury i regulacje w celu zapobieżenia naruszenia prawa.
Pracodawcy będą zobowiązani do opracowania procedur przyjmowania zgłoszeń wewnętrznych oraz stworzenia kanałów ich przyjmowania. Procedury te muszą być jasno określone i dostępne dla wszystkich pracowników, co ma zapewnić skuteczne dokonanie zgłoszenia nieprawidłowości bez obawy przed represjami. Dodatkowo odpowiednie podmioty zobowiązane będą do prowadzenia rejestru zgłoszeń wewnętrznych.
Kiedy przepisy dla sygnalistów wejdą w życie?
Nowe rozwiązania prawne ustawy o ochronie sygnalistów, wejdą w życie po trzech miesiącach od ich ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Przepisy dotyczące zgłoszeń zewnętrznych będą obowiązywać po sześciu miesiącach od ogłoszenia. Teraz nad praktycznym wdrożeniem ustawy będzie czuwał Senat.
Czas na przełom w ochronie sygnalistów?
Ustawa o ochronie sygnalistów jest krokiem w stronę zwiększenia przejrzystości i uczciwości w miejscu pracy. Zapewniając ochronę osobom zgłaszającym nieprawidłowości, Polska dostosowuje swoje prawo do standardów unijnych i buduje fundamenty zaufania i odpowiedzialności społecznej.
Dzięki nowym przepisom sygnaliści będą mogli działać na rzecz dobra wspólnego i dokonać zgłoszenia nie obawiając się negatywnych konsekwencji swoich działań.
Masz pytania dotyczące nowej ustawy i jej wpływu na Twoją firmę? Skontaktuj się z naszą kancelarią, aby uzyskać profesjonalne doradztwo prawne: info@dudkowiak.com
