W dniu 19 grudnia 2019 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok w sprawie C-752/18 mającej za przedmiot wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez bawarski wyższy sąd administracyjny w Niemczech w postępowaniu toczącym się pomiędzy organizacją non-profit działającą na rzecz ochrony środowiska Deutsche Umwelthilfe e.V. a Wolnym Krajem Bawarii – krajem związkowym Niemiec.
W stanie faktycznym analizowanej sprawy, sąd administracyjny w Monachium (Niemcy) wyrokiem z dnia 9 października 2012 r. nakazał Wolnemu Krajowi Bawaria zmianę „planu działań w zakresie ochrony powietrza”, odpowiadającego „planowi ochrony jakości powietrza” w rozumieniu art. 23 dyrektywy 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (Dz. Urz. UE L z 2008 r., Nr 152, s. 1), tak aby zawierał niezbędne środki w celu jak najszybszego osiągnięcia wartości dopuszczalnej dla dwutlenku azotu w tym mieście.
Celem wykonania powyższego orzeczenia, bawarski wyższy sąd administracyjny (Niemcy) wezwał Bawarię pod rygorem grzywien w kwocie od 2000 do 4000 EUR do podjęcia niezbędnych środków, w tym wprowadzenia zakazu ruchu niektórych pojazdów z silnikiem wysokoprężnym w różnych strefach miejskich, w celu przestrzegania wartości granicznych określonych w dyrektywie 2008/50.
Wolny Kraj Bawaria, pomimo dalszych nakładanych grzywie, nie zastosował się do wszystkich orzeczonych nakazów. Przeciwnie, przedstawiciele Bawarii, w tym premier kraju związkowego, poinformowali publicznie, że nie mają zamiaru przestrzegać obowiązków dotyczących zakazu ruchu pojazdów.
Z uwagi na toczący się przed niemieckim wymiarem sprawiedliwości spór co do dopuszczalności wymierzenia politykom i urzędnikom aresztu w celu egzekucji wyroku sądowego zobowiązującego do podjęcia działań w zakresie ochrony jakości powietrza, konieczne okazało się rozstrzygnięcie powyższych wątpliwości przez TSUE.
Trybunał stwierdził, że „wykładni prawa Unii, a w szczególności art. 47 akapit pierwszy Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, należy dokonywać w taki sposób, że w okolicznościach, które charakteryzują się uporczywą odmową zastosowania się przez organ krajowy do orzeczenia sądu nakazującego mu wykonanie jasnego, precyzyjnego i bezwarunkowego obowiązku wynikającego z tego prawa, a w szczególności dyrektywy 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (Dz.Urz.UE L z 2008 r., Nr 152, s. 1), na właściwym sądzie krajowym spoczywa obowiązek orzeczenia aresztu dla celów egzekucji względem osób pełniących funkcję polegającą na sprawowaniu władzy publicznej, jeżeli w systemie przepisów prawa wewnętrznego istnieje wystarczająco dostępna, precyzyjna i przewidywalna w zakresie jej stosowania podstawa prawna oraz pod warunkiem, że wprowadzone ograniczenie zagwarantowanego w art. 6 karty praw podstawowych prawa do wolności, wynikające z takiego orzeczenia, spełnia inne przesłanki przewidziane w tym względzie w art. 52 ust. 1 karty. Natomiast w przypadku braku takiej podstawy prawnej w prawie krajowym, prawo Unii nie uprawnia tego sądu do zastosowania takiego środka”.
Przenosząc powyższą sprawę na grunt prawa polskiego wypada zauważyć, że art. 1053 Kodeksu postępowania cywilnego dopuszcza wymierzenie aresztu, w miejsce grzywny, w celu egzekucji wyroku sądowego. Jednakże, ogólny czas trwania aresztu nie może w danej sprawie przekroczyć 6 miesięcy.
