W dniu 18 lutego 2019 roku Ministerstwo Sprawiedliwości opublikowało na swojej stronie internetowej projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania lichwie, zwany ustawą antylichwiarską wraz z uzasadnieniem do projektu ustawy (link).
W zamierzeniu autorów projektu ustawy, nowe przepisy mają na celu „podjęcie kompleksowych i skoordynowanych działań, zarówno na gruncie prawa karnego, jak i poprzez ingerencję w stosunki cywilnoprawne, ukierunkowanych na zlikwidowanie patologii udzielania pożyczek o charakterze lichwiarskim” (patrz: uzasadnienie do projektu ustawy antylichwiarskiej - link). Projekt ustawy przewiduje szereg zmian w przepisach, nie tylko dotyczących zasad udzielania pożyczek przez banki, instytucje pożyczkowe czy osoby prywatne, ale wprowadzających także pewne ograniczenia w obrocie nieruchomościami. Projekt ustawy zawiera m.in.:
1.zakaz zawierania umowy zobowiązującej osobę fizyczną do przeniesienia własności służącej zaspokojeniu jej potrzeb mieszkaniowych w celu zabezpieczenia roszczeń wynikających z umowy niezwiązanej bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby. Zawarcie takiej umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie z osobą fizyczną, obejmującej jej mieszkanie lub dom, w celu zabezpieczenia spłaty jej zobowiązania z tytułu umowy pożyczki skutkować będzie nieważnością umowy z mocy prawa. Powyższy zakaz nie będzie dotyczył jednak umów o kredyt hipoteczny;
2.ograniczenia w możliwości sprzedaży egzekucyjnej nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym. Projekt ustawy przewiduje bowiem, że licytacja lokalu mieszkalnego lub nieruchomości gruntowej zabudowanej budynkiem mieszkalnym, które służą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika, może się odbyć jeżeli wysokość egzekwowanej należności głównej stanowi co najmniej równowartość jednej dwudziestej części sumy oszacowania. Powyższa reguła nie będzie miała zastosowania do należności przysługujących Skarbowi Państwa, wynikających z wyroku wydanego w postępowaniu karnym lub do sytuacji, gdy zgodę na wyznaczenie terminu licytacji wyraził dłużnik, do którego nieruchomość należy albo sąd. Zgoda sądu na licytację nieruchomości będzie mogła być udzielona na wniosek wierzyciela, jeżeli przemawia za tym wysokość i charakter dochodzonej należności lub brak możliwości zaspokojenia wierzyciela z innych składników majątku dłużnika. Na postanowienie sądu o wyrażeniu zgody przysługiwać będzie zażalenie. Projektowane zmiany mają uniemożliwić prowadzenie egzekucji z nieruchomości w celu zaspokojenia relatywnie niewielkich należności pieniężnych wierzycieli kosztem pozbawienia dłużnika domu lub mieszkania. Z drugiej strony przyczynią się do wydłużenia postępowania egzekucyjnego w przypadku, gdy jedynym majątkiem dłużnika nadającym się do egzekucji będzie zamieszkiwana przez niego nieruchomość. W takiej bowiem sytuacji wierzyciel będzie musiał uzyskać zgodę Sądu na wyznaczenie terminu licytacji, co wiązać się będzie z dodatkowymi formalnościami i wydłużeniem czasu egzekucji.
Obecnie projekt ustawy antylichwiarskiej jest na etapie uzgodnień międzyresortowych, konsultacji publicznych i opiniowania.
