W 2020 roku planowane jest wprowadzenie okresu wyczekiwania w odniesieniu do zasiłku opiekuńczego i macierzyńskiego. Zmiany dotkną również zasiłku chorobowego - będzie on przysługiwał, jeżeli pracownik przepracuje co najmniej 90 dni.
W obowiązującym stanie prawnym, zgodnie z treścią art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tj. z dnia 15 marca 2019 r., Dz.U. z 2019 r. poz. 645) ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego:
- po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego - jeżeli podlega obowiązkowo temu ubezpieczeniu;
- po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego - jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie.
Z powyższego wynika, że otrzymanie zasiłku chorobowego jest uzależnione od przebywania w ubezpieczeniu przez określony czas, który nazywany jest okresem wyczekiwania. Dodatkowo należy wskazać, że okres ten musi być nieprzerwany. W sytuacji, gdy osoba miała przerwę w zatrudnieniu, bądź wcześniej nie opłacała składek, to w przypadku zachorowania w pierwszym miesiącu pracy nie otrzyma świadczenia chorobowego za czas niezdolności do pracy.
Jak długo możemy pobierać zasiłek chorobowy?
Zgodnie z art. 8 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy - nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży - nie dłużej niż przez 270 dni.
W jaki sposób obliczyć okres zasiłkowy?
Sposób wyliczania okresu zasiłkowego określa art. 9 ww. ustawy. Zgodnie z tym przepisem do okresu zasiłkowego wlicza się wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy. Ponadto do okresu zasiłkowego wlicza się okresy poprzedniej niezdolności do pracy, spowodowanej tą samą chorobą, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni.
Odmiennie sytuacja kształtuje się w przypadku zasiłku macierzyńskiego i opiekuńczego, które też są objęte zmianami przewidzianymi w zaktualizowanym programie konwergencji. W przeciwieństwie do opisanego wcześniej świadczenia w przypadku choroby pracownika, do nabycia zasiłku macierzyńskiego lub opiekuńczego nie jest konieczne posiadanie 30-dniowego okresu ubezpieczeniowego (okresu wyczekiwania).
Planowane zmiany w 2020 roku
Z odpowiedzi z dnia 15 października 2019 roku Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Finansów Leszka Skiby na interpelacje poselską nr 33300 Joanny Muchy w sprawie uszczelnienia systemu składek ZUS, zgodnie z aktualizacją Programu Konwergencji, wynikają następujące propozycje zmian:
- wprowadzenie tzw. okresu wyczekiwania w odniesieniu do zasiłku opiekuńczego i macierzyńskiego oraz ustalenie okresu wyczekiwania na zasiłki (90 dni dla ubezpieczonych obowiązkowo, 180 dni dla ubezpieczonych dobrowolnie);
- wprowadzenie zasady, zgodnie z którą powstanie prawa do nowego okresu zasiłkowego następuje tylko w przypadku, gdy ponowne zachorowanie nastąpi po upływie 90 dni od zakończenia poprzedniej niezdolności do pracy, niezależnie od tego, czy ponowne zachorowanie spowodowane jest tą samą, czy inną przyczyną niezdolności do pracy.
Zmiany w zasiłku chorobowym
Wskazane wyżej planowane zmiany resortu zakładają, że wydłużony zostanie okres wyczekiwania do 90 dni dla ubezpieczonych obowiązkowo (obecnie 30 dni) i 180 dni dla ubezpieczonych dobrowolnie (obecnie 90 dni). Nowe przepisy nie zakładają zatem zmiany założenia, ale przedłużenie okresu wyczekiwania.
Zmiany w obliczaniu okresu zasiłkowego
Również w tej kwestii rząd szykuje zmiany. Planowane zmiany zakładają, że nie będzie już rozróżniania przyczyna niezdolności do pracy, a pracownik zyska prawo do kolejnego zasiłku dopiero po upływie 90 dni od zakończenia niezdolności do pracy (obecnie 60 dni, przy założeniu, że przyczyna niezdolności do pracy jest niezmienna).
Zmiany w zasiłku opiekuńczym i macierzyńskim
Resort chce również wprowadzić okres wyczekiwania w odniesieniu do zasiłku opiekuńczego oraz macierzyńskiego. Przy czym, jego długość nie została jeszcze ustalona. Jak już wspomniano wcześniej, dotąd prawo do nabycia zasiłku macierzyńskiego lub opiekuńczego nie wymagało 30-dniowego okresu wyczekiwania. Zmiany w zasiłku macierzyńskim i opiekuńczym mają tę zasadę zmienić. Należy się zatem spodziewać, że nadchodzące zmiany wprowadzą okres ubezpieczeniowy także dla przyszłym matek.
Konsekwencje zmian
Dla pracodawców szykowane zmiany przynoszą pewnego rodzaju komfort, bowiem skutecznie wyeliminują częste zwolnienia lekarskie. Ochronią zatem pracodawców przed pracownikami, dla których przeziębienie nierzadko jest wystarczającym powodem do nieobecności w pracy. Zmiany wydają się jednak niepokojące dla osób, których kondycja zdrowotna może być krucha po powrocie do pracy, np. wskutek leczenia choroby nowotworowej. Trudno sobie wyobrazić by takich osób również miał dotyczyć 3-miesięczny okres wyczekiwania po zakończeniu niezdolności do pracy. Wydaje się, że pewne zapisy należało by doprecyzować, ze szczególnym rozgraniczeniem klasyfikacji chorób. W przeciwnym razie może dojść do sytuacji, w której osoby ciężko chore przez kilkadziesiąt dni pozostaną bez środków do życia.
Zasiłek chorobowy w ciąży to świadczenie nieco innego rodzaju. Jednak zapowiadane zmiany budzą kontrowersje. Wszystko wskazuje na to, że matka, której zalecenia lekarskie rzeczywiście zakazują pracować, także będzie musiała zaczekać na zasiłek.
Podsumowując planowane zmiany resortu w zakresie zasiłku macierzyńskiego, opiekuńczego i chorobowego wydaje się, że zamiast ustawowo wydłużać okres wyczekiwania, ZUS powinien raczej nasilić kontrole samych zwolnień i weryfikować ich zasadność.