Ustawa o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego, zwana powszechnie „sankcyjną”, weszła w życie 16 kwietnia 2022 roku, wywołując lawinę wątpliwości wśród polskich przedsiębiorców, prowadzących interesy z czynnikiem zagranicznym.
Sankcje na Rosję oraz zakazy wg rozporządzeń oraz ustawy sankcyjnej
Ustawa sankcyjna jest uzupełnieniem uzupełnieniem systemu sankcji na Rosję i wprowadzeniem w życie obowiązujących w Unii rozporządzeń sankcyjnych, przewidujących:
- zamrożenie wszystkich środków finansowych i zasobów gospodarczych będących własnością, pozostających w posiadaniu, w faktycznym władaniu lub pod kontrolą osób i podmiotów objętych sankcjami,
- zakaz sprzedaży, dostaw, przekazania, wywozu towarów i technologii podwójnego zastosowania cywilnego i wojskowego do obszarów Rosji i Białorusi oraz separatystycznych republik na terenie okupowanej Ukrainy.
Krajowa lista osób dotkniętych sankcjami dot. Rosji
Ustawa dot. sankcji na Rosję przewiduje również własne rozwiązania w postaci listy osób i podmiotów, wobec których stosuje się środki sankcyjne, prowadzonej przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Warto zauważyć, że na powyższą listę wpisywane są osoby inne niż znajdujące się na listach unijnych, a mogą znaleźć się na niej podmioty:
- które bezpośrednio lub pośrednio wspierają agresję Rosji na Ukrainę, poważne naruszenia praw człowieka lub represje wobec społeczeństwa obywatelskiego i opozycji demokratycznej lub których działalność stanowi inne poważne zagrożenie dla demokracji lub praworządności w Federacji Rosyjskiej lub na Białorusi,
- bezpośrednio lub pośrednio związane z podmiotami wskazanymi wyżej, w szczególności ze względu na: powiązania o charakterze osobistym, organizacyjnym, gospodarczym lub finansowym, lub wobec których istnieje prawdopodobieństwo wykorzystania w tym celu dysponowanych przez nie takich środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych.
Czym jest pośrednio powiązanie w świetle regulacji sankcyjnych
Co istotne, zarówno Rozporządzenia unijne, jak i ustawa sankcyjna zakazują udostępniania środków finansowych czy zasobów gospodarczych nie tylko osobom i podmiotom wpisanym na listę, ale również podmiotom, które – choćby pośrednio – są kontrolowane przez osobę objęte sankcjami. Kryterium „pośredniej kontroli” budzi szczególne wątpliwości w przypadku spółek prawa handlowego. Często przecież jest tak, że relacje handlowe nawiązuje się ze spółką córką, lub nawet wnuczką spółki, której akcjonariuszem czy wspólnikiem, choćby mniejszościowym, jest podmiot objęty sankcjami. Powoduje to wątpliwości wśród przedsiębiorców, jakie kryteria stosować przy ocenie, czy dany podmiot jest kontrolowany oraz jak daleko sięgają obowiązki w weryfikacji swoich kontrahentów?
Pośrednia kontrola - kryteria pomocnicze
Choć ani ustawa sankcyjna ani też rozporządzenia unijne dot. sankcji na Rosję nie dają wprost odpowiedzi na te pytania, w praktyce wykształciły się pewne kryteria, które można brać pod uwagę, oceniając, czy dany podmiot podlega pośredniej kontroli podmiotu wpisanego na listę sankcji. Są to m.in.:
- wpływ na strukturę korporacyjną danego podmiotu oraz wpływ na określanie polityki finansowej, biznesowej, personalnej, prawnej i kierunków działalności podmiotu,
- prawo mianowania lub odwoływania większości członków organu zarządzającego, nadzorczego czy administracyjnego danego podmiotu,
- odpowiedzialność solidarna za zobowiązania finansowe danego podmiotu lub bycie ich gwarantem,
- możliwość monitorowania działalności podmiotu,
- wyznaczanie, wyłącznie na podstawie wykonywania swoich praw głosu, większości członków organów administracyjnych, zarządzających lub nadzorujących osoby prawnej lub podmiotu,
- wyłączne kontrolowanie, zgodnie z umową zawartą z innymi udziałowcami lub członkami danej osoby prawnej lub podmiotu, większości praw głosu udziałowców lub członków tej osoby prawnej lub tego podmiotu;
- posiadanie prawa do wywierania dominującego wpływu na osobę prawną lub podmiot zgodnie z umową zawartą z tą osobą prawną lub podmiotem lub zgodnie z przepisem jej aktu założycielskiego lub umowy spółki, w przypadku gdy prawo regulujące działalność tej osoby prawnej lub podmiotu zezwala, aby podlegała ona takiej umowie lub takiemu przepisowi;
- posiadanie prawa do korzystania z całości albo części aktywów osoby prawnej lub podmiotu.
Badanie kontrahentów pod kątem sankcji na Rosję i regulacji sankcyjnych
Nie jest to jednak katalog zamknięty i każda sytuacja powinna być oceniana indywidualnie. Podkreślić należy przy tym, że dla oceny, czy dany przedsiębiorca naruszył których z ustawowych lub unijnych zakazów przykłada się miarę odpowiedniej staranności, czyli de facto przeprowadzenia przez przedsiębiorcę odpowiedniego badania swoich potencjalnych partnerów biznesowych. Wśród rekomendowanych czynności wymienić przykładowo można:
- przeprowadzenie analizy dostępnych publicznie rejestrów danego kontrahenta i co najmniej spółek bezpośrednio powiązanych, (np. Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych), informacji z KRS, CEiDG lub odpowiedników z innych krajów, analizy sprawozdań finansowych czy statutu spółek,
- uzyskanie od danego kontrahenta oświadczenia o niewystępowaniu przesłanek, które w świetle Rozporządzenia czy ustawy mogłyby czynić współpracę zakazaną jako naruszającą ustanowione zakazy,
- wprowadzenie do zawieranych umów klauzule gwarancyjne zobowiązujące kontrahenta do każdorazowego informowania zdarzeniach, które mogą potencjalnie uczynić współpracę z danym podmiotem niezgodną z ustawą czy Rozporządzeniami,
- zwrócenie się do kancelarii prawnej specjalizującej się w prawie właściwym dla obszaru działalności danego podmiotu lub podmiotów powiązanych, w celu ustalenia rzeczywistych mechanizmów sprawowania kontroli przez podmiot objęty sankcjami na podmioty w danym łańcuchu powiązań.
Kary i naruszenie sankcji na Rosję
Ustawa sankcyjna przewiduje dotkliwe kary za naruszenie jej przepisów czy unijnych rozporządzeń. Należą do nich m.in.:
- kara pieniężna do 20 000 000 zł,
- zakaz udziału w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego czy konkursie,
- kara pozbawienia wolności.
Prawnicy ws. sankcji na Rosję
Przypominamy, że DKP posiada zespół prawników specjalizujących się w prawie administracyjnym, kwestiach oceny ryzyka oraz due diligence kontrahentów w świetle regulacji sankcyjnych.
