Łączenie pracy z obowiązkami rodzicielskimi jest wyzwaniem dla wielu rodziców. Z pomocą rodzicom przyszły wprowadzone w kwietniu 2023 r. zmiany w Kodeksie pracy dotyczące pracy zdalnej oraz tzw. work-life balance. Wraz ze zmianami pojawiło się wiele nowych uprawnień dla pracowników wychowujących dzieci. Uprawnienia te mają za zadanie ułatwić pracownikom łączenie życia zawodowego ze sprawowaniem opieki nad dziećmi.
Elastyczna organizacja czasu pracy
Pracownikom wychowującym dzieci do 8 roku życia przysługuje możliwość ubiegania się o elastyczną organizację pracy. Za elastyczną organizację pracy uważa się m. in. skrócony tydzień pracy, obniżenie wymiaru etatu, pracę zdalną, przerywany system czasu pracy itd. Wniosek o elastyczną organizację czasu pracy powinien być złożony przez pracownika na 21 dni przed planowanym jej rozpoczęciem wraz z podaniem przyczyny, dla której korzystanie przez pracownika z takiego rozwiązania jest konieczne. Rozważając wniosek pracodawca powinien wziąć pod uwagę podaną przyczynę oraz termin korzystania z elastycznej organizacji pracy, obowiązki należące do pracownika, a także potrzeby i możliwości zakładu pracy. Pracodawca nie ma obowiązku uwzględnienia wniosku pracownika, w przypadku odmowy ma jednak obowiązek uzasadnić swoją decyzję. O uwzględnieniu wniosku lub odmowie pracodawca ma obowiązek poinformować pracownika na piśmie w terminie 7 dni od otrzymania wniosku.
Możliwość pracy zdalnej
Wraz z uregulowaniem pracy zdalnej w Kodeksie pracy pojawiła się grupa uprzywilejowanych pracowników, którym pracodawca nie może odmówić przejścia w tryb pracy zdalnej. Do grupy tej należą m. in.: kobiety w ciąży, pracownicy wychowujący dzieci do 4 roku życia oraz pracownicy wychowujący dzieci z niepełnosprawnościami. W przypadku złożenia przez taką osobę wniosku o wykonywanie pracy w trybie zdalnym pracodawca nie ma możliwości odmówić – chyba, że wykonywanie pracy zdalnie nie jest możliwe z uwagi na rodzaj pracy. Mowa tutaj jednak o stałej pracy zdalnej, nie zaś pracy zdalnej okazjonalnej (do 24 dni w roku) – w tym przypadku pracodawca nie jest zobowiązany do uwzględnienia wniosku pracownika.
Powrót po urlopie związanym z rodzicielstwem
Zmianie uległ także przepis mówiący o powrocie do pracy po urlopie związanym z rodzicielstwem, np. urlopie macierzyńskim, ojcowskim, rodzicielskim itd. Według nowych przepisów wymagane jest dopuszczenie takiego pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeśli nie jest to możliwe - na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które obowiązywałyby, gdyby pracownik nie korzystał z urlopu. Poprzednia regulacja pozwalała powierzyć pracownikowi także stanowisko zgodne z jego kwalifikacjami (nie koniecznie zatem wyłącznie równorzędne), a w zakresie warunków pracy odnosiła się wyłącznie do wysokości wynagrodzenia, które nie mogło ulec zmianie. Teraz pracownik będzie musiał wrócić do pracy na jednakowych warunkach (np. pracować zdalnie jak przed urlopem).
Szczególna ochrona przed zwolnieniem
Pracownice w okresie ciąży oraz w trakcie urlopu macierzyńskiego od dawna objęte były ochroną przed rozwiązaniem umowy o pracę. Po tzw. zmianach work-life balance ochrona ta została rozszerzona także na pracowników od dnia złożenia przez nich wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu ojcowskiego albo jego części, urlopu rodzicielskiego albo jego części.
Nie oznacza to jednak, że w przypadku złożenia wniosku kilka miesięcy wcześniej taka ochrona będzie automatycznie obowiązywać. Kodeks przewiduje specjalne terminy udzielenia ochrony osobom, które taki wniosek złożą znacznie wcześniej przed przejściem na urlop:
1) 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z części urlopu macierzyńskiego oraz części urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego;
2) 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu rodzicielskiego albo jego części;
3) 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu ojcowskiego albo jego części.
Pracownik w tym okresie jest chroniony zarówno przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem umowy, a także przed prowadzeniem przez pracodawcę przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania umowy.
Elektroniczne wnioski
Zmianom uległy także formalności związane ze składaniem wniosków o urlopy związane z rodzicielstwem (np. macierzyński, ojcowski, wychowawczy itd.). Obecnie wnioski te pracownik może składać nie tylko w formie papierowej lecz także elektronicznej, np. poprzez email lub wewnętrzny system pracodawcy. Sprawia to, że złożenie wniosku jest nie tylko znacznie szybsze, lecz także wygodniejsze dla pracownika.
Nie ulega wątpliwościom, że wprowadzone zmiany dążą do zapewnienia większej elastyczności pracowników będących rodzicami. Najbliższe lata pokażą czy zmiany te są dla pracowników odczuwalne i czy korzystają oni z nowych uprawnień.
W przypadku bardziej szczegółowych pytań w zakresie uprawnień pracowników-rodziców, urlopów związanych z rodzicielstwem oraz innych zmian w Kodeksie pracy zachęcamy do kontaktu ze specjalistami z działu prawa pracy naszej Kancelarii pod adresem: info@dudkowiak.com
