Nowe przepisy
Z dniem 1 stycznia 2019 r. w podatkach dochodowych (PIT i CIT) zaczęła obowiązywać nowa ulga, określana mianem IP Box. Istotę ulgi stanowi możliwość zastosowania przez przedsiębiorców obniżonej 5% stawki podatku do określonej kategorii dochodów. Chodzi o dochody uzyskane z praw własności intelektualnej, w przypadku, gdy podatnik poniósł wydatki na nabycie tych praw albo na ich wytworzenie i ulepszenie w ramach prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej (dalej jako prace B+R). Przepisy regulujące nową ulgę znajdują się w art. 30ca, 30cb i 5a pkt. 38 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz art. 24d, 24e i 4a pkt. 26 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.
Prawa własności intelektualnej
Ustawodawca wyjaśnił, że ulga IP Box ma zastosowanie jedynie do dochodu uzyskanego z określonej kategorii praw, które nazwane zostały kwalifikowanymi prawami własności intelektualnej (dalej jako prawa kwalifikowane). Katalog tych praw ma charakter zamknięty. Znajdują się w nim w szczególności patenty, prawa ochronne na wzór użytkowy, prawa z rejestracji wzoru przemysłowego oraz autorskie prawa do programów komputerowych.
Ulgą objęte są prawa kwalifikowane:
- które podlegają ochronie na podstawie odrębnych przepisów (np. ustawa o ochronie praw własności przemysłowej, ustawa o prawie autorskim oraz umowy międzynarodowe regulujące zagadnienia ochrony takich praw).
Oznacza to, że przy spełnieniu innych wymogów preferencyjna stawka 5% przysługuje przez cały okres objęcia prawa kwalifikowanego ochroną prawną;
- które zostały wytworzone, rozwinięte lub ulepszone w ramach działalności badawczo-rozwojowej prowadzonej przez podatnika.
Ulgę stosuje się zatem do praw kwalifikowanych stworzonych przez podatnika w ramach własnych prac B+R, jak również do praw nabytych od osób trzecich, gdy następnie nabyte prawa zostaną rozwinięte lub ulepszone przez podatnika w ramach takich prac:
- gdy podatnik jest właścicielem, współwłaścicielem, użytkownikiem tych praw lub korzysta z nich na podstawie uzyskanej licencji.
Ekspektatywa ochrony
5% stawka podatkowa może być również stosowana do dochodu uzyskanego w okresie od złożenia lub zgłoszenia wniosku o objęcie ochroną praw kwalifikowanych do czasu objęcia ich ochroną. W przypadku, gdy dane prawo nie zostanie ostatecznie objęte ochroną (np. w wyniku odrzucenia wniosku), wówczas dochody z praw kwalifikowanych podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych, co oznacza konieczność zwrotu do organu podatkowego różnicy pomiędzy zapłaconym podatkiem preferencyjnym i podatkiem kalkulowanym na zasadach ogólnych.
Dochód z praw kwalifikowanych
Przepisy wskazują, że ulgę stosuje się dochodów z tzw. komercjalizacji praw kwalifikowanych. Rodzaje dochodów zostały enumeratywnie wskazane w ustawie podatkowej. Należą do nich dochody z:
- opłat i należności pobieranych na podstawie umów licencyjnych udzielanych osobom trzecim,
- sprzedaży tych praw,
- odszkodowania z tytułu naruszenia tych praw,
- sprzedaży produktów i usług wytwarzanych z wykorzystaniem tych praw.
Związek dochodu z kosztami
Z istoty ulgi IP Box wynika, że pomiędzy ww. dochodami uzyskanymi z praw kwalifikowanych oraz kosztami stworzenia, ulepszenia i nabycia tych praw, powinien zachodzić związek. Podejście takie opiera się na tzw. metodzie nexus. Oznacza to, że podatek według stawki 5% oblicza się od podstawy opodatkowania (dalej jako dochody kwalifikowane), która wyznaczana jest według wzoru wskazanego w ustawie. W ww. wzorze uwzględnia się faktycznie poniesione przez podatnika koszty:
- prowadzonych przez podatnika prac B+R w zakresie związanym z wytworzeniem, rozwinięciem i ulepszeniem praw kwalifikowanych
- nabycia od osób trzecich wyników prac B+R związanych z prawami kwalifikowanymi, które następnie są rozwijane lub ulepszane przez podatnika.
Z powyższych kosztów wyłącza się wydatki, które nie są bezpośrednio związane z prawami kwalifikowanymi (np. odsetki, wydatki związane z nieruchomościami). Zastosowana konstrukcja zakłada, że im wyższe wydatki podatnik ponosi na własne prace B+R lub nabycie praw kwalifikowanych od podmiotów niepowiązanych, tym wyższa wartość dochodu kwalifikowanego podlegać będzie opodatkowaniu stawką 5%. Na obniżenie kwoty objętej preferencją wpływ natomiast mają koszty nabycia praw kwalifikowanych od podmiotów powiązanych. Nowe przepisy umożliwiają podatnikom również uwzględnienie kosztów prac B+R lub nabycia praw kwalifikowanych, poniesionych w okresie poprzedzającym wprowadzenie ulgi IP Box, tj. od stycznia 2013r. do grudnia 2018r., jeśli zostały one prawidłowo udokumentowane.
Prace B+R
W ustawach podatkowych znajduje się definicja działalności badawczo-rozwojowej. Ogólnie rzecz biorąc prace B+R stanowią badania naukowe i prace rozwojowe, których wynik może zostać zastosowany do wytwarzania nowych produktów i usług oraz prace, które prowadzą do unowocześniania już istniejących oraz wprowadzenia nowych sposobów wytwarzania produktów i świadczenia usług. Z uwagi na złożoność prac rozwojowych faktycznie prowadzonych przez przedsiębiorców oraz ogólność definicji, zachodzi ryzyko powstania sporów interpretacyjnych z organami podatkowymi w tym zakresie.
Szczegółowa ewidencja i wykazanie w zeznaniu
W przypadku gdy podatnik korzysta z preferencyjnego opodatkowania w ramach IP Box, zobowiązany jest do prowadzenia szczegółowej ewidencji. Przepisy wskazują w szczególności na konieczność wyodrębnienia każdego prawa kwalifikowanego, przypisywanie przychodów, kosztów, w tym kosztów związanych z pracami B+R oraz dochodu (straty) do każdego prawa kwalifikowanego lub produktu wytwarzanego z wykorzystaniem prawa kwalifikowanego. Nieprowadzenie ewidencji lub uchybienia podatnika w tym zakresie mogą skutkować opodatkowaniem dochodu z praw kwalifikowanych na zasadach ogólnych, tj. z zastosowaniem wyższych stawek podatkowych. W zeznaniu rocznym podatnicy wyodrębniają dochód lub stratę osiągniętą z praw kwalifikowanych. W przypadku, gdy podatnik ponosi stratę z praw kwalifikowanych, wówczas w następnych kolejno następujących 5 latach może obniżyć dochód osiągnięty z tych samych praw kwalifikowanych lub osiągnięty z tego samego rodzaju produktu lub usług, które zostały wytworzone z wykorzystaniem praw kwalifikowanych.
Podsumowanie
Z uzasadnienia do projektu przepisów regulujących IB Box wynika, że wprowadzenie nowej ulgi ma służyć zwiększeniu zatrudnienia w działach badawczo-rozwojowych w Polsce, stworzeniu zachęty do prowadzenia prac rozwojowo-badawczych i rejestracji większej ilości praw własności intelektualnej w kraju, a także ograniczeniu transferu tych praw za granicę. W celu uzyskania jak najszerszej korzyści podatkowej, przedsiębiorca uprawniony do stosowania IP Box powinien ustalić również, czy może korzystać z dotychczas funkcjonującej preferencji. Chodzi o tzw. ulgę B+R, której istota polega na korzystnym rozliczaniu kosztów ponoszonych na prowadzenie działalności badawczo-rozwojowe (np. koszty zatrudnienia specjalistów, nabycie materiałów, surowców i środków trwałych). Ulga B+R ma zatem charakter kosztowy, w odróżnieniu od ulgi IP Box odnoszącej się do dochodów. Łączne stosowanie dwóch ww. może przynieść bardzo wymierne skutki podatkowe.
