Nowa ustawa przewagowa niemal w pełni wdraża i powiela regulacje zawarte w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/633 z 17.04.2019 r. w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych w relacjach między przedsiębiorstwami w łańcuchu dostaw produktów rolnych i spożywczych. Intencją prawodawcy unijnego było ograniczenie nieuczciwych praktyk handlowych przez podmioty silniejsze na rynku rolno-żywnościowym, a tym samym zapewnienie równowagi kontraktowej i przeciwdziałanie niewłaściwej alokacji zasobów na rynku unijnym.
W zestawieniu z poprzednią, nowa polska ustawa przewagowa ma szerszy zakres regulacji. Obejmuje swoją treścią zasady i tryb przeciwdziałania praktykom nieuczciwie wykorzystującym przewagę̨ kontraktową przez nabywców produktów rolnych lub spożywczych lub dostawców tych produktów, jeżeli to wykorzystywanie wywołuje lub może wywołać́ skutki na terytorium Polski oraz zasady podejmowanej w interesie publicznym ochrony interesów dostawców i nabywców. Ustawę stosować się będzie do umów nabycia produktów rolnych lub spożywczych, zawieranych między nabywcami tych produktów a ich dostawcami. Wśród nowych rozwiązań przyjętych przez ustawodawcę w porównaniu z poprzednio obowiązującymi wymienić można, m.in.:
- szerszą niż dotychczas listę produktów rolnych i spożywczych, którymi obrót podlega przepisom ustawy – zgodnie z nową definicją, produkty rolne lub spożywcze to produkty wymienione w załączniku I do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, a także produkty przetworzone z przeznaczeniem do spożycia
z wykorzystaniem produktów wymienionych w tym załączniku, skutkiem czego zasięgiem ustawy objęte będzie więcej niż dotychczas uczestników rynku, - zmianę definicji nabywcy;
- poszerzony znacznie, bo aż do 16 przykładów, katalog praktyk, które ustawodawca uznaje za niedozwolone „w szczególności” (choć sam katalog ma nadal charakter otwarty); praktyki zostały podzielone na bezwzględnie zakazane oraz dozwolone - pod warunkiem, że zostały one przed ich stosowaniem jasno
i jednoznacznie uzgodnione w umowie między nabywcą a dostawcą, - zdefiniowanie przewagi kontraktowej jako znacznej dysproporcji w potencjale ekonomicznym pomiędzy nabywcami a dostawcami i wprowadzenie domniemania przewagi za pomocą kryterium kwotowo określonych różnic w wielkości rocznego obrotu pomiędzy kontrahentami, ustalanego poprzez zestawienie ze sobą rocznego obrotu dostawcy i nabywcy,
- poszerzenie kompetencji i obowiązków Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów jako organu kontroli, w tym przyznanie prawa do prezentowania przed sądem powszechnym istotnych dla sprawy poglądów w sprawach roszczeń cywilnoprawnych związanych ze stosowaniem praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową,
- wprowadzenie procedury dobrowolnego poddania się karze pieniężnej.
Warto zwrócić uwagę, że zgodnie z nową ustawą, do umów zawartych przed dniem jej wejścia w życie stosuje się przepisy dotychczasowe (za wyjątkiem przepisów proceduralnych dotyczących postępowań wszczętych w sprawie nieuczciwych praktyk). Jeżeli jednak takie umowy będą nadal wykonywane po 30 kwietnia 2022 r., od 1 maja 2022 r. przepisy nowej ustawy będą miały zastosowanie również do tych umów. Niemniej jednak, nawet przed upływem wskazanego terminu wszystkie zawarte umowy powinny zostać zrewidowane pod kątem nowego, szerokiego katalogu praktyk, które ustawodawca jednoznacznie uznaje za nieuczciwe.
Ustawa wchodzi w terminie 14 dni od jej ogłoszenia.
