Zabezpieczenie dowodu przez sąd w Polsce
Podstawową formą zabezpieczenia dowodu w sprawach cywilnych i gospodarczych w Polsce jest zabezpieczenie dowodu przez Sąd.
Sąd może zabezpieczyć dowód w następujących sytuacjach:
- gdy zachodzi obawa, że przeprowadzenie określonego dowodu stanie się niewykonalne lub zbyt utrudnione, albo
- gdy z innych przyczyn zachodzi potrzeba stwierdzenia istniejącego stanu rzeczy.
Zabezpieczenie dowodu może nastąpić:
- przed wszczęciem postępowania sądowego - na wniosek jednej ze stron sporu, bądź
- w toku postępowania sądowego - na wniosek strony lub z urzędu przez sąd.
Wniosek o zabezpieczenie dowodu składa się w sądzie właściwym do rozpoznania sprawy, a w wypadkach niecierpiących zwłoki lub gdy postępowanie nie zostało jeszcze wszczęte, w sądzie rejonowym, w którego okręgu dowód ma być przeprowadzony.
Zabezpieczenie dowodu powinno co do zasady odbywać się z udziałem strony przeciwnej. Zabezpieczenie dowodu może być dopuszczone bez wezwania strony przeciwnej tylko w wypadkach niecierpiących zwłoki albo gdy przeciwnik nie może być wskazany lub gdy miejsce jego pobytu nie jest znane.
Jeżeli w trakcie zabezpieczenia dowodu pojawią się jakiekolwiek uchybienia, to każda ze stron ma prawo wskazywać te uchybienia przed sądem orzekającym w sprawie, której zabezpieczenie dotyczyło.
Jednakże, istotną wadą zabezpieczenia dowodu przez Sąd jest zwykle długi czas rozpatrywania wniosków o zabezpieczenie oraz formalizm związany z organizacją czynności sądowych, które w wielu przypadkach wymagają szybkiego i sprawnego działania oraz elastyczności.
Poza-sądowe działania stron sporu celem zabezpieczenia dowodu
Mając na uwadze trudności związane z sądowym zabezpieczeniem dowodu, strony, pomiędzy którymi toczy się przed-sądowy spór lub negocjacje, w wielu przypadkach decydują się na podjęcie samodzielnych działań w celu utrwalenia określonego stanu rzeczy, w szczególności poprzez sporządzenie zdjęć, nagrań filmowych lub uzyskanie pisemnych oświadczeń przez świadków określonych zdarzeń.
Dowody sporządzone w powyższy sposób co do zasady będą uwzględnione i rozważone przez sąd w toku procesu, zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami procesowymi, w tym zasadą swobodnej oceny dowodów, jednakże ich wartość procesowa jest ograniczona.
Stanowią bowiem wyłącznie „dowody prywatne” jednej ze stron sporu i ich treść oraz sposób utrwalenia może być kwestionowany przez stronę przeciwną przed sądem. Strona przeciwna będzie miała prawo podnieść, że takie dowody są pozbawione charakteru urzędowego, nie mają więc mocy wiążącej w zakresie tego, co zostało w nich stwierdzone. Warto bowiem zauważyć, że dowody prywatne są sporządzane tylko przez jedną stron sporu, bez udziału drugiej z nich oraz sądu, co wpływa na ograniczoną możliwość ich weryfikacji. Dowody takie mogą być również podatne na wszelkiego rodzaju manipulacje służące jednej stronie procesu.
Biorąc pod uwagę wady sądowego zabezpieczenia dowodu oraz czynności podejmowanych prywatnie tylko przez jedną stronę procesu, godną uwagi i rzadko stosowaną alternatywą jest zabezpieczenie dowodu przez komornika sądowego.
Zabezpieczenie dowodu przez komornika sądowego
Zgodnie z przepisami prawa polskiego, komornik sądowy może sporządzić protokół stanu faktycznego, który jest zapisem naocznych spostrzeżeń komornika poczynionych w toku osobistych oględzin.
Należy pamiętać, że protokół sporządzany przez komornika powinien ograniczać się do zaobserwowanych przez niego obiektywnych faktów. Przedmiotem protokołu nie mogą być spostrzeżenia poczynione na podstawie dostępnych komornikowi rejestrów i innych publicznych źródeł informacji, jak też hipotezy dotyczące określonych zjawisk, relacji oraz związków przyczynowo-skutkowych.
W toku osobistych oględzin komornikowi nie wolno stosować środków przymusu, ani przełamywać oporu osób uczestniczących w czynnościach. Oznacza to, że w określonych przypadkach zabezpieczenie dowodu przez komornika sądowego wymagać będzie zgody podmiotów trzecich np. na wejście na teren nieruchomości, jeżeli właściciel nieruchomości nie jest wnioskodawcą.
Protokół stanu faktycznego sporządzany przez komornika sądowego ma charakter dokumentu urzędowego, a więc stanowi on dowód tego, co zostało w nim urzędowo zaświadczone.
Jest to podstawowa przewaga nad wszelkimi dowodami mającymi postać dokumentu prywatnego, które stanowią wyłącznie dowód tego, że osoba, która określony dokument prywatny podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w tym dokumencie.
Co istotne, do protokołu stanu faktycznego komornik sądowy może załączyć zapis dźwięku lub obrazu, fotografie, schematy, mapy itp.
Z uwagi na fakt, że kancelarie komornicze funkcjonują w sposób bardziej elastyczny od sądów i są bardziej dostępne dla stron sporu w bieżących kontaktach, umożliwiając bezpośrednio i szybko ustalić np. termin i miejsce oględzin z udziałem komornika, zabezpieczenie dowodu przez komornika sądowego poprzez sporządzenie protokołu stanu faktycznego stanowi istotną alternatywę dla sądowego zabezpieczenia dowodu.
Należy jednak pamiętać, że czynności zabezpieczające komornika ograniczać się mogą wyłącznie do oględzin, a tym samym komornik nie może zabezpieczyć dowodu w postaci np. zeznań świadków.
Z uwagi na pogarszającą się sytuację w Polskich sądach, spowodowaną m.in. ich przeciążeniem, brakami kadrowymi i długim czasem oczekiwania na rozpatrzenie sprawy, godnym uwagi rozwiązaniem staje się zabezpieczenie dowodu przez komornika sądowego. Komornik sądowym ma możliwość dokonać oględzin rzeczy lub nieruchomości i sporządzić protokół stanu faktycznego, mający moc dokumentu urzędowego. Taki dowód może być następnie wykorzystany w procesie sądowym, a możliwości jego zakwestionowania są znacznie ograniczone.
