Czy cena zbycia udziałów może być niższa od wartości rynkowej?
Przepisy prawa handlowego, prawa spółek handlowych oraz prawa cywilnego nie stawiają szczególnych wymogów co do wysokości ceny – poza tym, że ma być to cena swobodnie uzgodniona między stronami. Pewne wymogi jednak pojawiają się w przepisach prawa podatkowego. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (dalej jako „Ustawa PCC”) przy umowie sprzedaży udziałów w spółce, podstawę opodatkowania stanowi wartość rynkowa zbywanych udziałów. Jeżeli cena udziałów określona w umowie sprzedaży udziałów znacznie odbiega od wartości rynkowej, urząd skarbowy może wezwać strony umowy do zmiany tej wartości oraz wskazania przyczyn uzasadniających podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej.
Kiedy urząd skarbowy ustali wartość zbywanych udziałów ?
W razie nieudzielenia odpowiedzi czy też niedokonania zmiany wartości lub niewskazania przyczyn, które uzasadniają podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej, urząd sam określi wartość rynkową udziałów, opierając się na opinii powołanego biegłego. W sytuacji gdy organ podatkowy powoła biegłego, a wartość udziałów określona z uwzględnieniem jego opinii będzie się różnić o więcej niż 33% od wartości podanej przez podatnika, koszty opinii biegłego poniesie podatnik. Ponadto organ podatkowy będzie mógł w drodze decyzji podatkowej ustalić prawidłową wartość podstawy opodatkowania i w konsekwencji określić wysokość zobowiązania podatkowego.
Zaniżenie wartości udziałów w transakcjach fuzji i przejęć
W transakcjach fuzji i przejęć (M&A) jest szczególnie istotne aby formuły kalkulacji ceny nie odnosiły się do czynników nie mających wpływu na wartości sprzedawanych udziałów. Zdarza się bowiem, iż w ustaleniach komercyjnych strony transakcji próbują dyskontować w cenie udziałów inne wartości niemające związku z udziałami. Taka praktyka może podnosić ryzyko zakwestionowania wartości udziałów przez urząd skarbowy. Transakcje takie zawsze warto przeprowadzić z pomocą Kancelarii prawnej wyspecjalizowanej w M&A (fuzjach i przejęciach).
Czy zaniżenie wartości udziałów jest karalne ?
Jeśli podatnik nie odpowie na wezwanie organu lub nie podwyższy wartości udziału zgodnie z opinią biegłego to organ może, w razie uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa, wszcząć postępowanie karne skarbowe o czyn z art. 56 Kodeksu karnego skarbowego (dalej jako „KKS”), który przewiduje odpowiedzialność karną za złożenie nieprawdziwej deklaracji podatkowej, prowadzące do uszczuplenia podatku.
Kto ponosi odpowiedzialność za zaniżenie wartości udziałów ?
Warto zaznaczyć, że oszustwo podatkowe z art. 56 KKS ma charakter przestępstwa indywidualnego – może być popełnione tylko przez osoby posiadającej status podatnika. W świetle zaś art. 4 pkt 1 Ustawy o PCC, obowiązek podatkowy przy umowie sprzedaży ciąży na kupującym. W konsekwencji, to kupujący będzie musiał uiścić podatek od czynności cywilnoprawnych i to on poniesie konsekwencje wadliwego określenia wartości zbywanych udziałów. Należy pamiętać, że skoro sprzedający udziały nie jest podatnikiem podatku PCC przy umowie sprzedaży, to nie może on popełnić czynu z art. 56 KKS.
Jaka jest kara za zaniżenie wartości udziałów przy transakcji na udziałach ?
Prawo karne skarbowe stanowi, iż wysokość odpowiedzialności zależy od wysokości uszczuplenia, tym niemniej w każdym przypadku sprawca odpowiada wyłącznie z winy umyślnej, a więc odpowiedzialność zachodzi tylko wtedy, gdy sprawca miał zamiar (bezpośredni lub ewentualny) złożenia nieprawdziwej deklaracji i uszczuplenia podatku. Mając na uwadze to, że wartość rynkową udziału nie jest w stanie ustalić każdy przeciętny podatnik oraz, że jest to wartość stosunkowo trudna do oszacowania, to w razie wszczęcia postępowania karnego, podatnik może bronić się tym, że nie miał on zamiaru uszczuplenia podatku, a ewentualne podanie nieprawdy w zakresie wartości udziału wynikało z niezachowania wymaganej w danych okolicznościach ostrożności, a zatem na skutek niedbalstwa bądź lekkomyślności tj. nastąpiło nieumyślnie.
Zaniżenie wartości udziałów a odpowiedzialność karna
Podsumowując, w myśl polskim przepisów prawa – w razie zaniżenia wartości udziałów spółki przy ich sprzedaży istnieje ryzyko poniesienia odpowiedzialności karnej. W razie wszczęcia postępowania, w celu zminimalizowania ryzyka poniesienia odpowiedzialności karnej, należy w możliwie najszybszym terminie podjąć kroki prawne w celu skutecznej obrony swoich interesów oraz zabezpieczenia prowadzonego biznesu. Konieczna może okazać się pomoc prawników specjalizujących się w prawie karnym skarbowym.
Jak nie popełnić błędu i nie narazić się na odpowiedzialność karną z tytułu zbycia udziałów po zaniżonej cenie ?
Transakcje udziałowe zawsze warto przeprowadzać z Kancelariami doświadczonymi w fuzjach i przejęciach, w szeregach których to są prawnicy korporacyjni, doradcy podatkowi oraz karności.
