Co jest powodem zmian w powoływaniu się na wyzysk?
Od 30 czerwca 2022 roku łatwiej jest powołać się na wyzysk w celu zmiany bądź unieważnienia umowy zawartej z wykorzystaniem sytuacji słabszej strony. Wydłużeniu uległ termin na dochodzenie roszczeń z tego tytułu, a istnienie wyzysku łatwiej wykazać w sądzie. Dodatkowo, na wyzysk mogą powołać się osoby, które z uwagi na deficyt wiedzy o celach i skutkach umowy, związały się rażąco niekorzystnymi dla siebie postanowieniami.
Celem wprowadzenia zmian jest rozszerzenie ochrony na podmioty, które są szczególnie narażone na zawarcie nieuczciwych umów np. umów pożyczek zabezpieczonych przeniesieniem własności nieruchomości o znaczniej wyższej wartości niż kwota pożyczki, umów sprzedaży towarów codziennego użytku po rażąco zawyżonych cenach (np. na pokazach marketingowych adresowanych do osób starszych) czy skrajnie niekorzystnych umów pożyczek udzielanych osobom w przymusowej sytuacji.
Wprowadzone zmiany z jednej strony ułatwią ochronę słabszej strony umowy przed nadużyciami ze strony kontrahenta, z drugiej jednak osłabią pewność obrotu i zasadę dotrzymywania umów.
Kiedy strona umowy może powołać się na wyzysk?
Wprowadzenie instytucji wyzysku ma na celu ochronę słabszej strony umowy przed bezprawnym wykorzystaniem jej sytuacji przez stronę silniejszą. Na podstawie art. 388 Kodeksu cywilnego w dotychczasowym brzmieniu, by skutecznie powołać się na wyzysk, strona musiała wykazać, że druga strona umowy wykorzystała jej przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie w celu takiego ukształtowania treści umowy, że świadczenie strony słabszej w momencie zawarcia umowy rażąco przewyższało wartość świadczenia drugiej strony.
Słabsza strona umowy mogła w takiej sytuacji domagać się zmniejszenia swojego świadczenia bądź świadczenia drugiej strony, a gdyby oba te rozwiązania były nadmiernie trudne do przeprowadzenia – unieważnienia umowy. Termin na wystąpienie z roszczeniami wynosił 2 lata od daty zawarcia umowy – po tym czasie roszczenia wygasały i strona nie mogła się już skutecznie powoływać na wyzysk.
Na czym polegają wprowadzone ułatwienia w dochodzeniu roszczeń z powołaniem na wyzysk?
Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami obowiązującymi od 30 czerwca 2022 roku, słabsza strona umowy, może w łatwiejszy sposób powoływać się na wyzysk przy zawarciu umowy, zwłaszcza jeżeli jest konsumentem:
- strona może domagać się unieważnienia umowy, zmniejszenia swojego świadczenia bądź zwiększenia świadczenia drugiej strony umowy wedle swojego uznania – do tej pory unieważnienie umowy wymagało wykazania, że skorzystanie wyrównania świadczeń stron byłoby nadmiernie utrudnione,
- termin na wystąpienie z żądaniem stwierdzenia wyzysku został wydłużony z 2 lat do 3 lat, a w przypadku konsumentów aż do 6 lat,
- ułatwione jest wykazanie rażącej dysproporcji świadczeń stron poprzez prowadzenie domniemania, że gdy wartość świadczenia jednej ze stron w chwili zawarcia umowy przewyższa co najmniej dwukrotnie wartość świadczenia wzajemnego, to przewyższa je w stopniu rażącym,
- ochrona została rozszerzona także na osoby, które nie zawarły umowy w przymusowym położeniu, nie są niedołężne albo niedoświadczone, ale zawarły umowę w stanie braku dostatecznego rozeznania.
Od kiedy obowiązują nowe zasady powoływania się na wyzysk?
Nowe zasady powoływania się na wyzysk obowiązują jedynie w stosunku do umów zawartych od 30 czerwca 2022 roku. W przypadku umów zawartych przed tym terminem, stosuje się dotychczasowe zasady, w tym krótszy termin przedawnienia roszczeń.
Pytania lub wątpliwości – skontaktuj się z naszą Kancelarią
W razie pytań lub wątpliwości zachęcamy do kontaktu z naszą Kancelarią. Nasi prawnicy z zespołu praktyki procesowej i arbitrażowej chęcią udzielą odpowiedzi na Państwa pytania. Zapytania można kierować: info@dudkowiak.com
