Zgodnie z definicją, ustaloną w § 1 artykułu 704 kodeksu cywilnego, wadium – jest to określona suma albo odpowiednie zabezpieczenie jej zapłaty, którą przystępujący do aukcji albo przetargu powinien wpłacić organizatorowi pod rygorem niedopuszczenia do nich.
Istota wadium
Zatem celem głównym wprowadzenia tego zastrzeżenia do warunków aukcji albo przetargu jest zabezpieczenie interesu zamawiającego w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego. W przypadku, gdy uczestnik aukcji albo przetargu, którego oferta została wybrana jako najkorzystniejsza, uchyla się od zawarcia umowy, organizator aukcji albo przetargu może zatrzymać wpłaconą sumę albo dochodzić zaspokojenia z przedmiotu zabezpieczenia. Natomiast w przypadku gdy od zawarcia umowy uchyla się zamawiający, wówczas zwycięzca przetargu może żądać zapłaty podwójnego wadium albo naprawienia szkody. W ten sposób przejawia się także cel kompensacyjny wadium, który ma w tym przypadku charakter subsydiarny.
Wadium jako suma zabezpieczająca
W przypadku unieważnienia postępowania bądź wyboru oferty najkorzystniejszej, a następnie zawarcia umowy ze zwycięzcą przetargu, główny cel wprowadzenia wadium jako sumy zabezpieczającej uczestnictwo w przetargu zostaje spełniony. Nie ma zatem podstaw do dalszego utrzymywania wpłaconych przez uczestników kwot.
Zwrot wadium
Art. 46 ust. 1 ustawy prawo zamówień publicznych stanowi, iż wadium podlega zwrotowi wszystkim wykonawcom niezwłocznie po wyborze oferty najkorzystniejszej lub unieważnieniu postępowania, z wyjątkiem wykonawcy, którego oferta została wybrana jako najkorzystniejsza.
Przepis ten uzyskał obecne brzmienie w wyniku nowelizacji obowiązującej od 22.12.2009 roku. Od tego momentu ma on charakter ogólny i podlega zastosowaniu także w przypadku wycofania oferty przed upływem terminu składania ofert, wykluczenia uczestnika albo odrzucenia oferty. Przy czym zwrot wadium jest obowiązkiem zamawiającego nawet w przypadku braku wniosku o zwrot ze strony wykonawcy, nie dotyczy to jednak wykonawcy, który wycofał ofertę przed upływem terminu składania ofert.
Jako ostatni z wykonawców zwrot dostanie zwycięzca przetargu – dopiero po podpisaniu umowy w sprawie zamówienia publicznego z zamawiającym oraz wniesieniu zabezpieczenia należytego wykonania umowy, jeżeli jego wniesienia żądano.
Przesłanki zatrzymania wadium
Ustawa prawo zamówień publicznych przewiduje cztery przesłanki zatrzymania wadium wraz z odsetkami, wszystkie z których tak czy inaczej związane z zawinionym zachowaniem wykonawcy, w wyniku czego wybór oferty złożonej przez wykonawcę albo zawarcie umowy stają się niemożliwe:
- Brak złożenia w odpowiedzi na wezwanie zamawiającego oświadczeń lub dokumentów niezbędnych dla przeprowadzenia postępowania, co spowodowało brak możliwości wybrania oferty złożonej przez wykonawcę jako najkorzystniejszej z przyczyn leżących po stronie wykonawcy.
- Odmowa podpisania umowy w sprawie zamówienia publicznego na warunkach określonych w ofercie.
- Brak wniesienia wymaganego zabezpieczenia należytego wykonania umowy.
- Brak możliwości zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego z przyczyn leżących po stronie wykonawcy
Zanim zamawiający zastosuje swoje uprawnienia co do zatrzymania wadium musi on najpierw wezwać do uzupełnienia powyższych braków. Ponadto uwzględnić należy także cel i intencję wykonawcy, odmawiającego podpisania umowy lub złożenia dokumentów, ponieważ wadium ma charakter sankcji tylko za celowe działanie wykonawcy. Zatem np. błędne sporządzenie dokumentów samo w sobie nie może stanowić podstawy do zatrzymania wadium.
