Sądowa windykacja należności

Jeśli opisane metody pozasądowej windykacji długów zakończą się niepowodzeniem, wierzyciel może dochodzić przysługującej mu wierzytelności na drodze postępowania sądowego w procesie.

Proces jest elementem polskiego postępowania cywilnego przed sądem powszechnym w Polsce. W procesie występują po przeciwstawnych stronach powód - czyli osoba domagająca się od sądu wydania orzeczenia określonego w piśmie inicjującym postępowanie, czyli pozwie - oraz pozwany, czyli osoba domagająca się oddalenia tego żądania (oddalenia powództwa). 

 

Windykacja sądowa - opłata sądowa 

Jeśli wierzyciel zdecyduje się na wniesienie pozwu, musi liczyć się z koniecznością zapłaty tzw. opłaty sądowej od pozwu. 

Wysokość opłaty sądowej w sprawach o zapłatę uzależniona jest od wysokości dochodzonej pozwem kwoty. Opłaty sądowe można podzielić na opłaty stałe, opłaty podstawowe i opłaty stosunkowe.

W sprawach będących przedmiotem zainteresowania niniejszego opracowania, tj. w sprawach o zapłatę, to, czy mamy do czynienia z opłatą stałą czy stosunkową, zależne jest od kwoty dochodzonej pozwem.

I tak, w sprawach o zapłatę pobiera się od pisma opłatę stałą ustaloną według wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej:

1. do 500 złotych - w kwocie 30 złotych;

2. ponad 500 złotych do 1500 złotych - w kwocie 100 złotych;

3. ponad 1500 złotych do 4000 złotych - w kwocie 200 złotych;

4. ponad 4000 złotych do 7500 złotych - w kwocie 400 złotych;

5. ponad 7500 złotych do 10 000 złotych - w kwocie 500 złotych;

6. ponad 10 000 złotych do 15 000 złotych - w kwocie 750 złotych;

7. ponad 15 000 złotych do 20 000 złotych - w kwocie 1000 złotych.

 

Oznacza to, że jeśli wierzyciel domaga się w pozwie zasądzenia kwoty 300 złotych, powinien zapłacić opłatę sądową w wysokości 30 zł, jeżeli 2000 zł - opłata będzie wynosiła 200 złotych etc. W przypadku, gdy dochodzone roszczenie przekracza 20 000 złotych, wówczas od pozwu pobierana jest opłata stosunkowa w wysokości 5 % od dochodzonej kwoty.

 

Pozew o zapłatę (windykacyjny)

Pozew jest pismem wszczynającym postępowanie w sprawie, zatem powinien on odpowiadać określonym wymogom, które pozwolą nadać mu bieg, poprzez doręczenie odpisu drugiej stronie.

Jak każde pismo procesowe, pozew powinien zawierać oznaczenie sądu, do którego pozew jest składany, dane i adresy stron, ich pełnomocników, jeżeli są ustanowieni, i oznaczenie rodzaju pisma (w tym wypadku jest to “pozew).

Pozew ponadto powinien zawierać dokładnie określone żądanie, tj. określenie tego, czego powód domaga się od sądu, aby uwzględnił w wyroku. Oprócz żądania zapłaty na swoją rzecz, w pozwie można sformułować żądanie zasądzenia odsetek za opóźnienie, liczonych od konkretnej daty, zasądzenia od drugiej strony zwrotu kosztów, wymienienie dowodów, które sąd ma przeprowadzić.Tę część pozwu umieszcza się na początku pisma, w formie tzw. petitum.

Żądanie pozwu powinno być uzasadnione w sposób, który pozwoli sądowi na ocenę, czy zasługuje ono na uwzględnienie. Polega to na wskazaniu w uzasadnieniu pozwu faktów, z których wywodzone jest roszczenie (np. strony w określonym dniu zawarły umowę sprzedaży, powód dostarczył przedmiot umowy kupującemu, ale nie otrzymał za to zapłaty). Powód powinien w pozwie przywołać dowody, które udowodnią, że jego żądanie (tzw. roszczenie) jest uzasadnione. W prostych sprawach o zapłatę najczęściej polega to na dołączeniu do pozwu kopii faktur, rachunków, dokumentów potwierdzających wykonanie przez powoda swojej części umowy (np. dowód dostarczenia przedmiotu umowy, potwierdzenia przelewu etc.). Jeśli sytuacja jest skomplikowana lub powód wie, że pozwany będzie kwestionował roszczenie co do zasady albo co do wysokości, warto w pozwie wnioskować o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania świadków, którzy mogą potwierdzić podnoszone w pozwie okoliczności; w niektórych sytuacjach, dla wykazania wartości dochodzonego roszczenia, konieczne jest złożenie wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, czyli osoby posiadającej wiedzę specjalistyczną. Ma to miejsce np. w sprawach, w których konieczne jest udowodnienie że powód wskutek nienależytego wykonania umowy przez pozwanego poniósł szkodę określonej wysokości. 

oprócz powyżej opisanych elementów, pozew powinien ponadto:

1. zawierać informację o podjęciu przez strony próby [polubownego rozwiązania sporu lub zawierać wyjaśnienie, dlaczego takie próby nie zostały podjęte,

2. zawierać oznaczenie daty wymagalności roszczenia, tj. określenie momentu, od którego powód może domagać się spełnienia roszczenia przez pozwanego; najczęściej jest to dzień następny po dniu, w którym minął termin płatności określony na fakturze albo w wezwaniu do zapłaty w przypadku zobowiązań bezterminowych,

3. zawierać wymienienie załączników, tj wszystkich dokumentów, które są dołączone do pozwu,

4. zawierać załącznik w postaci odpisu pozwu wraz z załącznikami (czyli de facto kopii pozwu wraz z kopią wszystkich dokumentów) dla drugiej strony - zasadą jest, że oryginał pozwu pozostaje  w aktach sprawy, a odpis przesyłany jest następnie pozwanemu; powód powinien dołączyć tyle odpisów, ilu jest pozwanych wskazanych w pozwie, a do każdego odpisu powinien być dołączony komplet załączników,

5. zawierać dowód uiszczenia opłaty od pozwu.

Warto zauważyć, że pozew może zawierać również wniosek o zabezpieczenie roszczenia, wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, wniosek o zwolnienie od kosztów etc. 

 

Weryfikacja możliwości wydania nakazu zapłaty

Pozew, po wstępnym badaniu przez sąd (który decyduje m.in. czy sprawa może zostać rozstrzygnięta którymś z orzeczeń w postaci nakazów zapłaty, o których szerzej tutaj[ tutaj odesłanie do części 3a], podlega następnie doręczeniu pozwanemu, który może w zakreślonym terminie, nie krótszym niż 14 dni, ustosunkować się do twierdzeń zawartych w pozwie w tzw. odpowiedzi na pozew. 

 

Odpowiedz na pozew i wyrok zaoczny w sprawie windykacyjnej

Wniesienie odpowiedzi na pozew w terminie jest bardzo istotne, bo nieustosunkowanie się przez pozwanego do treści pozwu może oznaczać, że sąd wyda wyrok zaoczny na posiedzeniu niejawnym, opierając się w całości na twierdzeniach powoda. Również w odpowiedzi na pozew pozwany ma prawo przywoływać dowody, które wykażą, że żądanie pozwu jest nieuzasadnione.

 

Rozprawy w sprawach windykacyjnych 

Po początkowej wymianie pism, sąd z reguły zarządza przeprowadzenie rozprawy, w trakcie której odbiera od stron oświadczenia co do poszczególnych elementów stanu faktycznego, przeprowadza dowody (np. w postaci przesłuchania świadków), przesłuchuje strony. Choć co do zasady dąży się do rozstrzygnięcia sprawy na pierwszej rozprawie, nierzadko wyznaczonych jest nawet kilka terminów rozpraw, w szczególności jeżeli strony złożyły wnioski przeprowadzenie dowodu z przesłuchania świadków. 

 

Treść wyroku w sprawie windykacyjnej

Po zamknięciu rozprawy, sąd wydaje wyrok. Sąd może w wyroku:

• uwzględnić powództwo w całości albo części i zasądzić dochodzoną pozwem kwotę roszczenia,

• oddalić powództwo w całości albo części.

 

Rozstrzygnięcie o kosztach windykacji

Ponadto w wyroku sąd rozstrzyga kto i w jakiej części ponosić będzie koszty sądowe oraz koszty związane z zastępowaniem stron przez pełnomocników procesowych. Zasadą jest, że koszty ponosi strona przegrywająca, choć są wyjątki od tej reguły. 

 

Apelacja w sprawie windykacyjnej

Proces w Polsce jest dwuinstancyjny, co oznacza, że każda ze stron niezadowolona z rozstrzygnięcia w całości lub w części, może od każdego wyroku złożyć apelację. Apelacja podlega rozpoznaniu przez sąd II instancji, który może ją oddalić (co sprawia, że wydany wyrok jest prawomocny i podlegać może wykonaniu w drodze postępowania egzekucyjnego- tu odnośnik do części 6), może apelację uwzględnić i wyrok zmienić (np. poprzez oddalenie powództwa) albo uchylić do ponownego rozpoznania (co oznacza, że sprawa wraca do sądu I instancji).

O szczegółach procesu, wymogach formalnych pozwu, apelacji i innych pism procesowych, opłatach oraz rodzajach rozstrzygnięć i postępowań można przeczytać tutaj (odesłanie do LITIGATION)

Skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego w sprawie windykacyjnej 

Jak zostało to opisane tutaj [link do Apelacja w sprawie windykacyjnej, postępowanie sądowe, w tym postępowanie w sprawie windykacyjnej jest dwuinstancyjne. Oznacza to, że sprawę rozpoznaje najpierw Sąd I instancji (tj. sąd rejonowy albo sąd okręgowy w zależności od właściwości), a następnie, jeżeli ktoraś ze stron zaskarży wydane orzeczenie, sąd II instancji (sąd okręgowy, w przypadku, gdy sprawę rozpoznawał sąd rejonowy, oraz sąd apelacyjny w przypadku apelacji od wyroku sądu okręgowego). Co do zasady, prawomocny wyrok sądu II instancji kończy sprawę sądową. 

Dopuszczalność skargi kasacyjnej w sprawach windykacyjnych.

W niektórych jednak przypadkach, polskie prawo przewiduje złożenie od takiego prawomocnego orzeczenia sądu II instancji nadzwyczajnego środka zaskarżenia, tzw. skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego. W sprawach windykacyjnych, tj. w sprawach o zapłatę możliwość złożenia skargi kasacyjnej zależy od wartości przedmiotu zaskarżenia, czyli tej części roszczenia, w jakiej wyrok zasądzający lub oddalający został zaskarżony. Zgodnie z prawem, co do zasady wartość przedmiotu zaskarżenia, aby skarga kasacyjna była dopuszczalna, nie może być niższa niż 50 000 złotych (a w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych - nie niższa niż dziesięć tysięcy złotych). Do kwoty tej nie wliczają się koszty sądowe, nieskapitalizowane odsetki, roszczenia ewentualne etc. termin na wniesienie skargi kasacyjnej dwa miesiące od dnia doręczenia orzeczenia wraz z uzasadnieniem. 

Wymogi skargi kasacyjnej w sprawach windykacyjnych

Należy pamiętać, że Sąd Najwyższy nie jest sądem III instancji, rozpoznającym skargę kasacyjną na tych samych zasadach co sąd odwoławczy apelację. Sąd Najwyższy popularnie nazywany jest sądem prawa, a nie sądem faktów, tj, nie analizuje on w ogóle stanu faktycznego sprawy ani prawdziwości twierdzeń stron czy świadków, ale zajmuje się analizą prawidłowości i zgodności wydanych orzeczeń z prawem. W związku z tym Sąd Najwyższy nie pochyli się nad każdą sprawą, w której skarga jest dopuszczalna, ale nad takimi, które spełniają ściśle określone wymogi. 

Z tego względu ustawodawca przewiduje, że skarga kasacyjna powinna spełniać szczególne wymogi, tj.

1. zawierać uzasadniony wniosek o przyjęcie skargi do rozpoznania, 

2. przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie.

Przedsąd czyli kiedy Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do rozpoznania

Sąd Najwyższy po przeprowadzeniu tzw. przedsądu (czyli wstępnej weryfikacji) na posiedzeniu odbywającym się bez udziału stron, przyjmuje skargę do rozpoznania (co nie znaczy, że uwzględnia), czyli nada jej bieg wówczas, gdy z wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania wynika, że:

1. w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne,

2. istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów;

3. zachodzi nieważność postępowania lub

4. skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona.

 

Z uwagi na rygorystyczny i wysoce specjalistyczny charakter postępowania przed Sądem Najwyższym dla sporządzenia i wniesienia skargi przewidziany jest przymus adwokacko-radcowski, co oznacza, że tylko profesjonalny pełnomocnik może zastępować (czyli reprezentować) stronę w takim postępowaniu. Nie zmienia to faktu, że znaczna część spraw kończy się na etapie przedsądu, czyli odmową przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, właśnie ze względu na to, że część uczestników postępowań próbuje traktować Sąd Najwyższy jako sąd trzeciej instancji.

 

Zakres rozpoznania sprawy przez Sąd Najwyższy

W przypadku, gdy sąd przyjmie skargę kasacyjną do rozpoznania, bada jedynie, czy zasadne są przywołane w skardze podstawy kasacyjne, które mogą opierać się na zarzucie, że orzeczenie sądu II instancji narusza prawo materialnego albo przepisy postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Jeśli zarzuty zawarte w skardze kasacyjnej potwierdzą się, wówczas Sąd Najwyższy może wyrok uchylić w całości lub w części; dotyczy to również wyroku sądu I instancji. W wyjątkowych wypadkach, Sąd Najwyższy może również orzec co do istoty sprawy, czyli w przypadku spraw windykacyjnych, spraw o zapłatę powództwo uwzględnić lub oddalić.